Podstawy lingwistyki edukacyjnej : nabywanie i kształcenie języka

Abstract

Podjęcie tematu teoretycznych podstaw lingwistyki edukacyjnej wynika z poszukiwania jednolitych ram analitycznych dla teorii, praktyki i metodologii wyuczalności języka (J. Lyons, 1984, s.85). Wśród propozycji teoretycznych podkreśla się, że lingwistyka powinna być interpretowana w ramach spójnej teorii pedagogiki językowej (B. Spolsky, 1978, s.154). Współczesna lingwistyka ma bowiem tylko pośredni stosunek do nauczania języka, a hipotezy swoje formułuje bez koniecznego w tym wypadku związku z praktyką final cui prodest (T. Slama-Cazacu, 1980, s.153). Wśród propozycji zastosowań wskazuje się na funkcjonalno-tematyczne ujęcia „pedagogicznej gramatyki”, którą dla języka angielskiego podjęli w 1975 roku G. Leech i J. Svartvik. W Polsce mieszczą się tu propozycje R. Bajońskiego, który porównał językoznawczy opis tekstu z opisem dydaktycznym i przedstawił na tym przykładzie przydatność wiedzy językoznawczej w nauczaniu języka obcego (R. Bajoński, 1981, s.41). Wśród propozycji metodologicznych zwraca uwagę relatywizowanie pojęć lingwistyka : pedagogika oraz lingwistyka : inne nauki szczegółowe (T. Rittel, 1992a, s.109). Z jednej strony stosuje się tu termin „pedagogika językowa” (H.E. Palmer, 1968, s.24), z drugiej przeprowadza jego krytykę i przestrzega przed mieszaniem z pedagogiką (M.A. Halliday, 1964, s.169) albo też rezerwuje się go dla tzw. lingwistyki stosowanej (P. Strevens, 1976, s.81), podkreślając przy tym jej charakter wielodyscyplinarny, obejmujący także pedagogikę i lingwistykę. Bezpośrednim celem monografii jest próba określenia teoretycznych, językoznawczych podstaw lingwistyki edukacyjnej i wyodrębnienia jej jako osobnej dziedziny językoznawstwa stosowanego applied linguistics. Istotnym składnikiem wydzielonego w tym opracowaniu fragmentu wspomnianego językoznawstwa ma być problematyka nabywania i kształcenia języka, a w jej obrębie badanie zależności między językiem i edukacją. Kluczową rolę w tej problematyce autorka przyznaje teorii kompetencji językowej (N. Chomsky, 1975, s.15). Oznacza to możliwość porównania doświadczenia językowego i kompetencji językowej. Badanie wykonania, jak zauważa N. Chomsky, posunie się jedynie o tyle, o ile pozwoli na to zrozumienie leżącej u jego podstawy kompetencji (N. Chomsky, 1982, s.23). Rozważania nad kompetencją językową ucznia, zwłaszcza w okresie nabywania przez niego podstaw języka, tworzą w pracy zbiór twierdzeń, odnoszących się do: 1. struktury wewnętrznej wymienionej kompetencji, obejmującej aspekt gramatyczny, aspekt komunikacyjny, aspekt kulturowy i aspekt lingwodydaktyczny, 2. stopni opanowania języka przez ucznia, obejmujących nabywanie i kształcenie języka, rozwój oraz rozumienie istoty jego nabywania, 3. poziomów opanowania języka przez ucznia, obejmujących, oprócz wyznaczników granicznych, poziom podstawowy, a w nim - przejściowy, przybliżony i docelowy.