Stymulacja kreatywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Abstract

Przedmiotem niniejszej rozprawy będzie stymulacja kreatywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym przez stosowanie aktywizujących metod i technik pracy dydaktyczno-wychowawczej, w tym: metody synektycznej W.J.J. Gordona z wykorzystaniem myślenia analogicznego i metaforycznego, ekspresji werbalnej organizowanej zgodnie z zasadami technik C. Freineta oraz zaprogramowaną działalnością myślenia dywergencyjnego. Istotnym zadaniem dydaktyczno- wychowawczym eksperymentu było stworzenie właściwej atmosfery sprzyjającej podejmowaniu aktywności dziecka, podczas której nauczyciel pełnił rolę doradcy i przyjaciela, a nie kogoś odgórnie narzucającego zadania, z którymi uczeń się nie utożsamiał. Właściwa realizacja celów nie byłaby jednak możliwa bez dobrej znajomości psychiki ucznia, jego uzdolnień i wpływu środowiska. Praca składa się z dwóch części. Teoretyczna poświęcona została prezentacji najważniejszego dorobku piśmienniczego na temat istoty kreatywności oraz zagadnień pokrewnych: procesu twórczego, jego struktury, systemu wartości, osobowości i kształtowania postawy twórczej w wybranych koncepcjach psychologów poznawczych, humanistycznych i innych. Przedstawiono tu także najważniejsze badania naukowe dotyczące kształtowania języka i rozwijania elementarnych zdolności twórczych, teorie i poglądy językoznawców, psychologów i pedagogów. Należy podkreślić, że jakkolwiek w ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania twórczością werbalną, to jednak wiele prac nie ujmuje tematyki w sposób kompleksowy ani tym bardziej wyczerpujący. W części teoretycznej zaprezentowano także metodę ekspresji twórczej wraz z systemem C. Freineta oraz metodę synektyczną Wiliama J. J. Gordona. Konkluzje wyprowadzone z analizy literatury oraz własne doświadczenia autorki stanowiły główne źródło hipotez badawczych. Druga część prezentuje procedurę i metody badań eksperymentalnych, ich analizę i interpretację wraz z implikowanymi przez nie rezultatami. Zawiera również szczegółową charakterystykę grupy badań i zastosowanej procedury metodologicznej. W rozdziale siódmym i ósmym dokonano szczegółowej analizy i interpretacji wyników eksperymentu. Obraz twórczych działań uczniów - opracowany na podstawie analizy testów myślenia dywergencyjnego w początkowym i końcowym etapie badań — przedstawia rozdział siódmy. W wymienionych częściach studium zaprezentowano także efekty badawcze, potwierdzone m.in. listami frekwencyjnymi opracowanych zadań testowych, oraz przykłady typowych i rzadkich użyć wyrazów. Spośród najistotniejszych zagadnień logiczno-gramatycznych uwzględniono strukturę wypowiedzi, błędy leksykalno-stylistyczne i problematykę składni. Rozdział ósmy zawiera oprócz analizy jakościowej wypracowań uczniów także egzemplifikację tworzonych środków językowego obrazowania treści, w tym: neologizmów, prozaizmów, utartych związków frazeologicznych, porównań, epitetów i wyrażeń metaforycznych (onomatopei, animizacji i animalizacji, antropomorfizacji, hiperboli, metonimii, synekdoch, pery- fraz i metafor własnych dzieci). Dane statystyczne z prowadzonych badań przedstawiono w formie zestawień tabelarycznych i wykresów. Immanentną część pracy stanowią przykłady rozwiązań metodycznych, wybrane przykłady wypowiedzi i odrębnych zdań z wyróżnionymi środkami stylistycznymi. Końcowa część rozprawy to podsumowanie i wnioski uogólniające całokształt badań oraz uwagi na temat możliwości stymulowania twórczości językowej uczniów w wieku wczesnoszkolnym. Praktyczna wartość rozprawy - zdaniem autorki - wyraża się w dostrzeżeniu i docenieniu znaczenia prowadzonych badań stymulacyjnych oraz płynących z nich refleksji nad kierunkami zmian w procesie doskonalenia mowy, a także twórczej edukacji językowej (świadomości metalingwistycznej) dzieci w wieku wczesnoszkolnym.