Diagnoza i rewalidacja indywidualna dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Abstract

Rewalidacja indywidualna stanowi niezwykle istotny element współczesnej praktyki psychopedagogicznej w zakresie pomocy dziecku o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Jej wyjątkowa rola wiąże się przede wszystkim z tym, że obejmuje się nią dzieci o szczególnych, często bardzo specyficznych trudnościach w rozwoju i codziennym funkcjonowaniu. To zaś implikuje konieczność przeprowadzenia wieloaspektowej diagnozy i na jej podstawie określenia potrzeb dziecka, jego możliwości i barier rozwojowych, kierunków działania, a także metod pracy, które powinny uwzględniać nie tylko wąsko rozumiany aspekt edukacyjny, ale także aspekt szeroki - terapeutyczny. Głównie tym zagadnieniom poświęcona jest niniejsza publikacja. Zawarte w niej treści mają charakter przede wszystkim praktyczny, co jest odpowiedzią na zgłaszane przez czynnych zawodowo nauczycieli problemy z uzyskaniem wskazówek, zaleceń i propozycji rozwiązań metodycznych w omawianym zakresie. Jednym słowem, opracowanie przeznaczone jest głównie dla nauczycieli, ale również psychologów-praktyków oraz studentów pedagogiki przygotowujących się do pracy z osobami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Może być również źródłem informacji dla rodziców dzieci niepełnosprawnych, którzy zechcą czynnie współpracować z terapeutą w procesie rewalidacji. Książka składa się z sześciu rozdziałów. Pierwszy zawiera informacje na temat psychopedagogicznej diagnozy dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Proces diagnozy został tu przedstawiony w aspekcie jego struktury, postępowania diagnostyczno-terapeutycznego oraz opracowania charakterystyki indywidualnego przypadku. Omówiono rolę i zadania zespołu diagnozującego, w tym problem rozdzielenia czynności diagnostycznych między psychologa, pedagoga specjalnego i pedagoga szkolnego. Podkreślony został także dynamiczny charakter diagnozy i wynikające stąd trudności w określeniu jedynego poprawnego jej wzorca. Kolejne dwa rozdziały dotyczą wskazówek do pracy rewalidacyjnej z dzieckiem z globalnym i parcjalnym deficytem rozwojowym w sferze poznawczej. W rozdziale II przedstawiona została charakterystyka psychoruchowego rozwoju dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Należy zaznaczyć, że przedstawione strategie postępowania mogą być stosowane zarówno w pracy z dzieckiem, jak i uczniem dorosłym. Podobnie w rozdziale III omówiono zalecenia i praktyczne rozwiązania metodyczne na poziomie edukacji wczesnoszkolnej, ale także takie, które dotyczą uczniów starszych. Ogólnie rzecz biorąc, treści zawarte w tym rozdziale koncentrują się wokół diagnozy i terapii specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. Poza diagnozą psychopedagogiczną przedstawiono 3-etapową strukturę postępowania terapeutycznego z wykorzystaniem przykładowych metod, a także strukturę jednostki metodycznej. Należy zaznaczyć, że specyficzne trudności w uczeniu się współwystępują niekiedy z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej - ADHD. O zespole i postępowaniu metodycznym z dzieckiem z ADHD traktuje rozdział IV. Przedstawiono w nim kryteria diagnostyczne wspomnianego zespołu, zasady pracy z uczniem, a przede wszystkim zaprezentowano zestaw ćwiczeń obniżających napięcie, usprawniających koncentrację uwagi oraz służących przeformowaniu agresji dziecka. Dwa następne rozdziały poświęcone zostały zagadnieniom rewalidacji indywidualnej dzieci z niepełnosprawnością sensoryczną. W rozdziale V zaprezentowany został proces postępowania diagnostycznego oraz rewalidacji indywidualnej dziecka z wadą słuchu. Przedstawiono diagnozę medyczną i psychopedagogiczną z podkreśleniem znaczenia rozpoznania środowiska rodzinnego. Omówiono strukturę zajęć rewalidacyjnych oraz metody pracy z dzieckiem z wadą słuchu, koncentrując się na metodzie werbo-tonalnej. Z kolei rozdział VI prezentuje problemy postępowania terapeutycznego z dzieckiem z dysfunkcją wzroku. Wiele miejsca poświęcono wczesnej interwencji, na którą składa się wczesne wykrywanie, kompleksowa diagnoza oraz realizacja programu usprawniania, terapii dziecka oraz wspomagania rodziny. Zaprezentowane zostały również zagadnienia projektowania programu terapeutycznego oraz optymalny model współpracy z rodzicami dziecka z wadą wzroku.