Wyspy hawajskie : język i tradycja. T. 1

Abstract

Polski nurt naukowych zainteresowań Oceanią rozpoczęli geolog i geograf Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873), etnograf Jan Stanisław Kubary (1846-1896), antropolodzy Bronisław Malinowski (1884-1942) i Aleksander Lech Godlewski (1955, 1956, 1957, 1963, 1971). Językoznawczo najbardziej inspirujący okazał się B. Malinowski (Pisarkowa 1995, 1996, 1998, 1999, 1999a, 1999b, 1999c, 2000, 2000a, 2000b; Szczerbowski 2002). Punktem wyjścia jest pogląd Bronisława Malinowskiego (1987:54), że języka nie da się oddzielić od kultury: "Lingwistyka bez podstaw kulturowych musi zawsze być tylko domkiem z kart. W równym stopniu jest prawdą że bez języka wiedza o jakimkolwiek aspekcie kultury jest niekompletna." Praca składa się więc z dwóch tomów: językoznawczego i kulturoznawczego. Pierwszy z nich dotyczy języka hawajskiego (‘ōlelo Hawai‘i), drugi zaś - tradycji hawajskiej. Niniejszy tom składa się z trzech części: gramatyki języka hawajskiego, słownika hawajsko-polskiego i słownika polsko-hawajskiego. Poza przedmiotem rozważań pozostaje język angielski używany na Hawajach i kreol hawajski (‘ōlelo pa‘i ‘ai, dosł. hard taro speech). Zwłaszcza ten ostatni wymaga odrębnych rozważań w świetle najnowszego tłumaczenia Nowego Testamentu Da Jesus Book i coraz silniejszego oddziaływania języka angielskiego. Przykładem jest zdanie God, you our Fadda. You stay inside da sky. Po polsku brzmi ono Ojcze nasz, który jesteś w niebie. Pożyteczne dane przedstawia tabela, z której wynika, że w przytoczonych dwu zdaniach kreolskich szyk wyrazów typowy jest dla hawajskiego, słownictwo zaś, choć brzmieniowo zniekształcone, jest angielskie. Najbliżej spokrewniony z hawajskim jest język Markizów zwany markizański (Dordillon 1931, Zewen 1987, Lynch 2002). Część druga pracy dotyczy przede wszystkim hawajskiej literatury ustnej, jej najbardziej typowych gatunków, jak np. przysłowie, bajka, baśń, legenda, mit, pieśń. Dostępne w języku polskim Legendy hawajskie (Colum 1977) nie są tłumaczeniem z hawajskiego, lecz z angielskiego, i nie opracowania, lecz przekładu.