| dc.description.abstract | Tematem pracy jest polskie słownictwo polityczne w okresie międzywojennym (lata 1926-1939). Podjęcie takiego
tematu ma wielostronne uzasadnienie. Sprawą najważniejszą jest brak takich opracowań w dotychczasowych badaniach
nad językiem polskim. Uwaga językoznawców skupiała się przede wszystkim na języku polityki okresu powojennego.
Powstała bogata literatura opisująca szczególny typ języka polityki - nowomowę. Szeroko dyskutowano nad cechami
nowomowy, jej funkcjami oraz typologią. Równie chętnie analizuje się i opisuje język, który, w wyniku
rewolucyjnych przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, pojawił się w przestrzeni politycznej po roku
1989.
Jako materiał źródłowy wybrałam teksty prasowe, gdyż to właśnie one służyły „kształtowaniu postaw społecznych za
pomocą informowania o faktach i komentowania ich, a charakteryzują się znaczną aktualnością treści,
wszechstronnością tematyki". Słownictwo wynotowywałam przede wszystkim z artykułów wstępnych, komentarzy,
artykułów polemicznych, przemówień, sprawozdań sejmowych, a więc z takich tekstów, których nasycenie środkami
językowymi należącymi do języka polityki jest duże. Przed przystąpieniem do ekscerpcji materiału musiałam
wprowadzić pewne ograniczenia. Ze względu na ogromną liczbę tytułów w prasie międzywojennej dokonałam selekcji
gazet. Jako źródła posłużyły mi tylko i wyłącznie dzienniki o zasięgu ogólnopolskim, prezentujące różne opcje
polityczne i stanowiska: „Ilustrowany Kurier Codzienny" - prorządowy; „Robotnik" - opozycja lewicowa; „Gazeta
Warszawska" („Gazeta Warszawska Poranna", „Warszawski Dziennik Narodowy") - opozycja prawicowa, które ponadto
zachowywały ciągłość wydawniczą. Z okresu 1926-1939 wybrałam tylko cztery lata (1926,1930,1935,1938), które ze
względu na ważne wydarzenia polityczne i społeczne wydawały się interesujące, dając jednocześnie gwarancję
bogactwa i różnorodności form językowych.
Badając język tekstów prasowych, których wspólną cechą jest temat (szeroko pojęte życie polityczne), będę
zajmowała się przede wszystkim tymi elementami leksykalnymi, które opisują, informują o opisywanej rzeczywistości
politycznej, mają wartość poznawczą. Pomijam sferę słownictwa, która przekształca, interpretuje rzeczywistość po
to, aby zyskać zwolenników dla swojej wizji świata. Spróbuję wyodrębnić słownictwo polityczne, stanowiące swoistą
warstwę terminologiczną. W swoich rozważaniach nie będę zajmowała się tym, co można by nazwać słownictwem
propagandowym. Oczywiste jest, iż przeprowadzenie ostrych, wyraźnych granic między leksyką polityczną a leksyką
propagandową, chociażby ze względu na współwystępowanie i wzajemne oddziaływanie w tekstach, nie jest możliwe.
Celem mojej pracy jest:
- pokazanie tych jednostek językowych, które w okresie dwudziestolecia międzywojennego znalazły swoje miejsce w
odmianie zwanej językiem polityki,
- sprawdzenie, w jakim stopniu istniejące już w tej odmianie elementy leksykalne mają ustabilizowane znaczenie i
czy nie podlegają modyfikacjom semantycznym,
- wyjaśnienie przyczyn (źródeł) ewentualnych zmian znaczeniowych.
Pierwszy z czterech rozdziałów, na które podzieliłam rozprawę, stanowi krótkie wprowadzenie w sytuację społeczno-
polityczną Polski w latach 1926-1939. Uwagę skupiłam przede wszystkim na tych faktach, które w sposób istotny
kształtowały oblicze polskiej sceny politycznej omawianego okresu.
W rozdziale drugim przedstawiłam stan badań nad polskim językiem polityki. Wskazuję na różne trudności, które
pojawiają się przy próbach wpisania języka polityki w zaproponowane przez językoznawców schematy podziału
współczesnej polszczyzny. Część rozdziału poświęciłam nowomowie, jako jednemu ze zjawisk języka polityki, które do
tej pory w literaturze polskiej doczekało się obszernych i wnikliwych analiz. Pokazuję różnice i podobieństwa
języka propagandy i języka polityki.
Rozdział trzeci pracy zawiera charakterystykę wybranych gazet codziennych, które stanowiły źródło ekscerpcji
materiałowej. Starałam się pokazać, jak ważny dla kształtowania się świadomości politycznej obywateli był kontakt
z wysokonakładową prasą codzienną. Prasa ta, przygotowywana przez grono wybitnych specjalistów - dziennikarzy,
literatów, działaczy politycznych, w omawianym okresie cieszyła się zmienną popularnością, ale zawsze pozostawała
dla obywateli ważnym źródłem informacji o życiu społecznym i politycznym, a dla organizacji partyjnych jedną
z form pozyskiwania zwolenników dla swoich idei i poglądów.
Rozdział czwarty zawiera analizę materiału leksykalnego. Przy zastosowaniu metody pól językowo-stylistycznych
całość zgromadzonego słownictwa została podzielona i uporządkowana. Wyróżniłam tym samym kilka grup semantycznych:
- słownictwo nazywające szersze społeczności, warstwy i grupy społeczne oraz członków tych grup,
- słownictwo nazywające poglądy, przekonania, ideologie oraz ustroje,
- słownictwo nazywające wyznawców określonych poglądów politycznych, zwolenników i członków partii oraz ugrupowań,
- słownictwo nazywające ugrupowania o charakterze politycznym,
- słownictwo z pola wyrazowego leksemu rząd,
- słownictwo z pola wyrazowego leksemu parlament.
Każdą wyodrębnioną jednostkę języka próbuję usytuować w obrębie wyznaczonego pola semantycznego i ustalam jej
chronologię. Następnie analizuję jej znaczenie na podstawie definicji zamieszczonych w ogólnych słownikach języka
polskiego. Przedstawiam funkcjonowanie leksemu w tekstach prasowych okresu międzywojennego oraz wszelkie
wynikające z tego konsekwencje uwidaczniające się w zmianach znaczeniowych. Jednostki językowe w obrębie
poszczególnych pól są porządkowane na podstawie ujawniających się relacji semantycznych: synonimii, antonimii,
hiponimii. | pl_PL |
