W kręgu poezji religijnej dla dzieci

Abstract

Niniejsza monografia została poświęcona wiedzy dotyczącej polskiej poezji dla dzieci o tematyce religijnej. Zasadniczym celem podjętych badań i analiz literaturoznawczych było pogłębienie dotychczasowej refleksji nad zagadnieniem tej poezji jako szczególnego rodzaju myśli teologicznej, myśli ujętej w słowa poezji. Poezja ta okazuje się być zarówno całkiem bogatą (ilościowo), jak i wcale wartościową (jakościowo) częścią literatury pięknej dla dzieci. Toteż w pełni zasłużyła ona na napisanie ‘nowego rozdziału' do historii poezji dla dzieci, na ukazanie mądrości i piękna ukrytego w słowie poetów. W książce tej autor starał się ukazać istotę tematyczną analizowanej poezji, jej głębokie wartości moralne, ale i bogactwo wartości artystycznych. Poezja ta bowiem jest poezją autentyczną, pełną wiedzy religijnej i wiedzy ogólnej, głęboko etyczną, a zarazem - najczęściej - nie jest poezją moralizatorską. Analizowana poezja jest sztuką słowa, w której Bóg jawi się dziecku - w słowach pięknych i równocześnie zrozumiałych, jak słowa modlitwy Aniele Boży, Stróżu mój... Wielkość i zarazem wartość owej poezji - być może jej wartość główna - wiąże się z doniosłością rozważanych przez poetów problematów ‘na temat pierwszy’. Stąd religijna poezja adresowana do dzieci winna być przez nie słuchana (nie tylko czytana) i to zarówno z powodu jej aspektu religijnego, jak i z powodu, iż człowiek (a więc - i dziecko), „który jest podobieństwem Boga, musi być istotą tajemniczą” [E. Cassirer, 1998, s. 51], więc stara się ową tajemnicę poznać i staje się (jest] „stworzeniem, które ustawicznie poszukuje samego siebie” [tamże, s. 41]. Rozprawa przedstawia zarys dziejów religijnej poezji dla najmłodszych - od czasów jej narodzin (w ok. 1830 r.) do chwili współczesnej (ostatni z uwzględnionych wierszy ukazał się drukiem w sierpniu r. 2000), a równocześnie pokazuje, że rozwój owej poezji (zwłaszcza w XX wieku) był w znacznym stopniu uzależniony od proreligijnego lub antyreligijnego stosunku władz państwowych i władz oświatowych do religii. Wszak większość poetów pisała wiersze ‘dla pouczenia' dzieci, 'pouczenia' ich o Bogu, o wierze, o świętości. Autor starał się omówić dominujące w tej poezji idee, motywy i toposy literackie, próbując ukazać wpływ Biblii, apokryfów, literatury i sztuki a także literatury dla dzieci [baśni, poezji] na prezentację niektórych motywów i toposów w poezji dla najmłodszych o tematyce religijnej.