Chłopi polscy w podręcznikach historii 1945-1980

Abstract

Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy dotyczy zmian położenia chłopów na przestrzeni tysiącletniej historii Polski. Ukazuję w nim wieloaspektowe mechanizmy przeobrażeń ich sytuacji materialno-prawnej w kolejnych wiekach. Odsłaniam także sposoby prezentacji losów chłopów polskich przez konkretnych autorów, podejmujących złożoną problematykę wiejską i chłopską, począwszy od lat 40. Ponadto wyjaśniam pojęcia i terminy, związane z podjętą tematyką. W rozdziale drugim omawiam wielowiekowe walki chłopów, zmagających się z wyzyskiem, niesprawiedliwością, najazdami i przemocą. Autorzy podręczników pokazują ich aktywność podczas wojen, powstań i strajków. Począwszy od epizodów wojenno-powstańczych za pierwszych Piastów, przewijają się tu niekwestionowane osiągnięcia chłopów na różnych frontach. Bodaj najbardziej zasłynęli oni podczas „potopu” szwedzkiego, brawurowej akcji pod Racławicami i w okresie walk partyzanckich II wojny światowej. Rozdział trzeci poświęcony został powstawaniu i przemianie świadomości społecznej i politycznej chłopów na przestrzeni wielu wieków, a zwłaszcza XIX i XX. W prowadzonych tu rozważaniach dominują dzieje ruchu ludowego na ziemiach polskich. Na pierwszy plan wysunęły się szczególnie osiągnięcia czołowych ludowców, twórców myśli chłopskiej: Jana Stapińskiego, ks. Stanisława Stojałowskiego, Bolesława Wysłoucha i Wincentego Witosa. Bibliografia zawiera zbiór wyselekcjonowanych publikacji, wychodzących poza ramy tytułowe pracy, ilustrujących rozmach badawczy w zakresie przeszłości chłopskiej. Znalazły się w niej pozycje mogące znacznie pogłębiać znajomość i rozumienie problemów wsi i jej mieszkańców, dawniej i współcześnie.