Idea „nowego człowieka” w praktyce szkolnictwa żydowskiego w Polsce w latach 1957–1968

Abstract

Celem niniejszej dysertacji jest zaprezentowanie założeń i celów ideologicznych, które próbowano realizować w szkolnictwie żydowskim w Polsce w latach 1957–1968 w kontekście polityki narodowościowej i w konsekwencji – oświatowej. Tematem dysertacji i jednocześnie podstawowym pytaniem badawczym jest próba odpowiedzi na pytanie: Czy powojenne szkolnictwo żydowskie po 1956 r. ukształtowało „nowego człowieka żydowskiego”? Zagadnienie to zostało poddane analizie w trzech podstawowych aspektach: (1) historii społeczności żydowskiej po II wojnie światowej, szczególnie po roku 1956, (2) polityki narodowościowej państwa po 1956 r. z uwzględnieniem okresu wcześniejszego, tzn. lat 1945–1956, oraz – jako jej konsekwencja – (3) polityki oświatowej państwa wobec szkolnictwa dla mniejszości narodowych W rozprawie starano się pokazać również wpływ, jaki na kształtowanie wizerunku szkolnictwa żydowskiego wywarło Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce (TSKŻ) – ówczesna instytucjonalna reprezentacja społeczności żydowskiej. Przedstawiono ponadto aspekt ideologiczny szkolnictwa żydowskiego w kontekście repatriacji, emigracji i procesów asymilacyjnych powojennej społeczności Żydów polskich, szczególnie w latach 1956–1968. Rozprawa jest więc także próbą oceny, w jakim stopniu udało się zrealizować koncepcję edukacyjną szkolnictwa żydowskiego służącą zachowaniu tożsamości żydowskiej w Polsce. Dysertacja składa się z wstępu, czterech rozdziałów, zakończenia, wykazu skrótów, bibliografii, aneksów ( dokumentów i wywiadów z byłymi uczniami szkół).

The aim of the following dissertation is presenting the ideological assumptions and objectives which were tried to be implemented in Jewish schooling in Poland in 1957–1968 in the context of the ethnic and, as a result, also educational politics. Therefore, both the subject and the main research question is finding an answer to the question: Did the post-war Jewish education system after 1956 manage to shape a “new Jewish man”? This issue has been analysed in terms of three different aspects: (1) the history of the post-war Jewish society, especially after 1956, (2) the country’s ethnic policy after 1956, including also the earlier period: 1945–1956 and, as a consequence, (3) the country’s educational politics towards national minorities. The thesis also attempts to present the influence on shaping the image of the Jewish education system by the Jewish Social and Cultural Association in Poland (Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, TSKŻ) – at that time the institutional representation of the Jewish society. Furthermore, the thesis includes ideological aspect of the Jewish education system in the context of repatriation, emigration and assimilation process of the post-war Polish Jewish community, especially in 1956–1968.Therefore, this dissertation makes the attempt to assess to what extent the concept of the Jewish education system as a way of preserving the Jewish identity in Poland was accomplished. The dissertation consists of an introduction, four chapters, conclusion, list of abbreviations, bibliography and appendix (documents and interviews with the former students).