Nazwy miejscowe Sądeczyzny. T. 1, Ogólna charakterystyka nazewnictwa miejscowego Sądeczyzny

Abstract

Praca niniejsza ma przedstawić wszystkie nazwy miejscowe Sądeczyzny, a więc nazwy miejscowości zamieszkanych, nazwy terenowe oraz nazwy wodne wraz z omówieniem ich historii, geograficznego rozmieszczenia i charakterystyką językową. W związku z tym w dalszym ciągu tej pracy stosuję następującą terminologię onomastyczną, zresztą powszechnie stosowaną: toponimia = toponomastyka = nazewnictwo — 1) nauka o nazwach miejscowych w ogóle, rzadziej 2) zbiór nazw miejscowych danego terenu; toponimiczny — odnoszący się do nazw miejscowych, np. system toponimiczny pewnej okolicy = system nazewniczy, toponomastyczny ; topograficzne nazwy — tu prawie wyłącznie w węższym znaczeniu, termin stosowany zgodnie z Tasz. Slow. n. mc. zamiast nazwy fizjograficzne na oznaczenie zarówno nazw osiedli (przysiółków, wsi), jak i terenowych, określających jakąś cechę ukształtowania terenu, położenia względem innych punktów, cech świata roślinnego czy zwierzęcego, np. Wierchy Zawodzie, Sośnie, Wilcze, Podlas itp . terenowe nazwy — nazwy miejsc nie zamieszkanych: gór, lasów, polan, pól i łąk, skał, jaskiń itd. nie stosuję tej nazwy nigdy do obiektów zamieszkanych, np. do części wsi, jak to robi np. Dejna; miejscowości — wszelkie zamieszkane obiekty topograficzne: miasta, wsie, przysiółki, osiedla, a nawet pojedyncze domy, o ile mają własne nazwy, stąd nazwy miejscowości; fizjograficzne nazwy — może właściwsza nazwa zamiast stosowanego powszechnie w Polsce (i w tej pracy) terminu n. topograficzne; termin fizjograficzne proponuje dla słowiańskiej toponomastyki Svoboda, a także stosuje go Zierhoffer. Dla uniknięcia ciągłego powtarzania się, a także w cytatach, stosuję raczej wspomniany już wyżej, wprowadzony przez prof. W. Taszyckiego doskonały termin nazewnictwo, system nazewniczy. Inne terminy tłumaczą się same lub też będą objaśnione we właściwym miejscu. Przez Sądeczyznę rozumiem ziemię sądecką jako pewną całość historyczną, geograficzną, gospodarczą i dialektyczną, tj. w granicach opisanych i ustalonych przez J. Flisa na podstawie rozwoju historycznego tej ziemi, jej warunków krajobrazowych, morfologicznych, etnograficznych i gospodarczych; te granice zgadzają się zresztą dość ściśle z granicami dialektów. Tylko w jednym miejscu wykracza Sądeczyzna poza obszar Flisa, obejmując gorlicki Gródek, który zawsze był związany administracyjnie i gospodarczo z powiatem sądeckim i z parafią grybowską. Wobec tego prócz całego powiatu nowosądeckiego wchodzą w skład Sądeczyzny przyległe skrawki powiatów gorlickiego (wsie: Banica z Czertyżnem, Brunary z Jaszkową, Czarna, Gródek, Izby z Bieliczną, Stawisza, Śnietnica) i brzeskiego (Będzieszyna, Dobrociesz, Plaski-Drużków, Drużków Pusty, Iwkowa, Kąty, Kisielówka, Połom Mały, Porąbka Iwkowska, Wojakowa, Wytrzyszczka i południowe tereny Czchowa) oraz cały wschodni obszar powiatu limanowskiego po szczyt Gorca i Mogielicy, prawie po Tymbark i po granicę powiatu brzeskiego. Ogółem obejmuje tak pojęta Sądeczyzna ponad 2200 km2 oraz 265 wsi (dziś istniejących) i 7 miast.