Wyzwania i poszukiwania edukacyjne : szkice z pogranicza filozofii wychowania
Oglądaj/ Otwórz
Autor:
Szmyd, Jan
Wydawca:
Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków
ISBN: 83-7271-167-4
ISSN: 0239-6025
Język: pl
Data: 2002
Metadata
Pokaż pełny rekordOpis:
Publikacja dofinansowana przez Komitet Badań Naukowych.Streszczenie
Książka jest wyborem prac drobniejszych, przeważnie referatów i doniesień
naukowych, wygłoszonych na różnych konferencjach filozoficznych i pedagogicznych
w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Większość z nich napisana została
i ogłoszona w drugiej połowie lat 90., a więc pod koniec XX wieku. Czas ich
powstania oraz kontekst historyczny określają w znacznej mierze pokrewieństwo
problemowe tych prac: niemal wszystkie są próbą refleksyjnego zareagowania
na to, „co się działo" pod koniec wieku, co było w tym szczególnym czasie
znamienne i charakterystyczne i co mniej lub bardziej wyraziście ukazywało
pewne znaki i tropy na drodze duchowego przejścia ku nowemu, XXI stuleciu;
ku „nowemu" w życiu umysłowym i kulturowym człowieka nadchodzących
czasów. Mówiąc ściślej — w zebranych w tej książce pracach chodzi głównie
o poznawcze odniesienie się i o osobistą ocenę, łącznie z wyrażeniem sugestii
i propozycji, do tego „co się działo" w owym czasie w sferze idei i praktyki edukacyjnej,
powiązanej charakterystycznymi prądami intelektualnymi i kulturowymi
„końca wieku" oraz z głównymi przemianami cywilizacyjnymi tego okresu,
ze szczególnym uwzględnieniem transformacji systemowej naszego kraju
i procesu integracji europejskiej.
Z takiej perspektywy rozważyć należało przede wszystkim postmodernizm
i jego zasadnicze opozycje intelektualne aktywne w kręgu klasycznych lub neoklasycznych
orientacji filozoficznych, humanistycznych i kulturowych. Ten to
właśnie nurt myślowy i niektóre jego antytezy przyjęto w książce, zwłaszcza
w pierwszej jej części zatytułowanej „Rozdroża teorii edukacyjnych", za swoiste
„zwierciadło", w którym odbija się wyraziście sporo problemów i wyzwań edukacyjnych
współczesności. Oczywiście, to z preferencji autorskiej dobrane
i horyzontalnie z natury rzeczy ograniczone „zwierciadło" postmodernizmu czy
ponowoczesności niezupełnie i nie dość adekwatnie odzwierciedla nowe problemy
i wyzwania, ale jednak ukazuje w wymowny i dający wiele do myślenia
sposób niektóre ich strony i aspekty. Ze zrozumiałych względów książka nie
poprzestaje na nim. Przyjmuje się w niej także inne „zwierciadła" dające „odbicia"
zasadniczych problemów i wyzwań edukacyjnych z „końca wieku",
w szczególności głównych dylematów i sprzeczności współczesnej teorii
i praktyki edukacyjnej.
Idzie tu zwłaszcza o takie dalsze „zwierciadła", w których swoiście załamują
się aktualne problemy i wyzwania edukacyjne, jak — z jednej strony — całościowo
pojęta transformacja systemowa, z drugiej zaś — kompleksowo rozumiana
integracja europejska. W nich lepiej niż w innych dostrzec już można problemy
i wyzwania edukacyjne polskiej rzeczywistości społeczno-kulturowej i cywilizacyjnej
ostatniego ćwierćwiecza XX wieku; problemy skupione m.in. wokół zagadnienia
przygotowania zawodowego nauczyciela, jego miejsca i roli we
współczesnych procesach edukacyjnych, jego kwalifikacji i kompetencji, uwarunkowań
i ograniczeń wykonywania zawodu nauczycielskiego, relacji do pożądanych
wzorców osobowych i moralnych itp. O tych to głównie kwestiach
traktuje druga część książki, zatytułowana: „Nauczyciel — wizerunek rzeczywisty
i model niedokończony".
I wreszcie „zwierciadło" osadzone w biografii zawodowej autora niniejszej
książki jako nauczyciela akademickiego w dziedzinie filozofii; biografii ogarniającej
kilkudziesięcioletnim okresem indywidualnych wysiłków, doświadczeń
i przemyśleń pedagogicznych dwie różne epoki w najnowszych dziejach kraju
i zarazem dwa odmienne systemy edukacyjne: system właściwy dla późnego
okresu tzw. realnego socjalizmu (lata 70. i 80.) oraz elementy nowego systemu
edukacyjnego wypracowanego we wczesnej fazie tzw. transformacji systemowej
(lata 90.). W tym jednostkowo-subiektywnym „zwierciadle" odbijają się w swoistym
i indywidualnym wymiarze przede wszystkim niektóre zagadnienia pedeutologiczne
oraz problematyka edukacji filozoficznej. Wyrażona jest ona głównie
w trzeciej części tej książki zatytułowanej: „Problemy edukacji filozoficznej".
Jednym z ważniejszych kryteriów uwzględnienia w książce tej tematycznie
trojakiej problematyki edukacyjnej, tzn. ogólnoteoretycznej, pedeutologicznej
i filozoficzno-edukacyjnej, był stopień jej aktualności oraz siła koncepcyjnej
i praktycznej imperatywności, a niekiedy wręcz ostrzegawczego tonu, przede
wszystkim zaś jakość argumentacji za jej, być może, kluczowym znaczeniem
dla współczesnych i przyszłych procesów edukacyjnych.
Te właśnie kryteria wyboru tekstów złożonych w proponowanej Czytelnikowi
książce określają z grubsza jej charakter i cele. Jest ona wybiórczym, selektywnym
i w pewnej mierze także i subiektywnym podejściem badawczym
i oceniającym do współczesnej problematyki edukacyjnej, do najbardziej charakterystycznych
wyzwań i poszukiwań pedagogicznych. Nie daje ona, rzecz
jasna, wyczerpującego, całkowicie uporządkowanego i w pełni obiektywnego
ich obrazu, co zostało uczynione w kilku pozycjach przytoczonej w książce literatury.
Kładzie natomiast akcenty, umieszcza próby interpretacyjne, komentatorskie
i krytyczne na tych zagadnieniach i problemach, które znalazły się
najbliżej w polu widzenia autora, wzbudziły jego największe zainteresowanie
i wydały mu się — wydają nadal — za jedne z najbardziej istotnych i godnych
uwagi, bezspornie charakterystycznych i aktualnych, dających się zatem bez
trudu podciągnąć na poziom i w zakres wspólnego tytułu tego zbioru: „Wyzwania
i poszukiwania edukacyjne", dodajmy: „wyzwania i poszukiwania u progu
XXI wieku".