Procesy urbanizacyjne w obrzeżu Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego po drugiej wojnie światowej

Abstract

Przedmiotem pracy są procesy urbanizacyjne zachodzące w zapleczu miast i ośrodków przemysłowych. Stanowią one podstawowy element wzrostu miast i wykształcania się nowych struktur regionalnych — stref zurbanizowanych. Głównym czynnikiem regionotwórczym jest industrializacja kraju, poważne inwestycje gospodarki socjalistycznej oraz znacznie wzrastające w tej dobie zapotrzebowanie na pozarolne siły robocze. Gwałtowne tempo urbanizacji, postępującej w ślad za uprzemysłowieniem kraju, stanowi zatem węzłowe zagadnienie w procesie planowego przekształcania struktury przestrzennej. Problematyka urbanizacyjna znajduje szerokie uwzględnienie w literaturze światowej, zarówno krajów socjalistycznych, jak i kapitalistycznych. Wiąże się to z błyskawicznym wzrostem narastających gwałtownie aglomeracji przemysłowych oraz wielostronnymi skutkami, jakie pociągają one w życiu zbiorowym. Jest też rzeczą znamienną, że zagadnienia te są przedmiotem badań wielu dyscyplin naukowych, jak demografii i ekonomii, geografii i socjologii, urbanistyki i psychologii społecznej, nadto nauk prawnych i medycznych. Rozległość problematyki i złożoność zagadnień powoduje, że w niniejszym studium rozpatruję wielkie procesy zachodzące w zapleczu miast i ośrodków przemysłowych przede wszystkim od strony przemian społeczno-demograficznych, zmierzając do określenia ich wpływu na wykształcanie stref zurbanizowanych. Procesy te omawiam na przykładzie aglomeracji Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, największego skupienia urbanistycznego i przemysłowego Polski. Celem moim jest uchwycenie zmian w wielkości i proporcjach zaludnienia poszczególnych jednostek przestrzennych, ich struktur zatrudnienia, przemian w sieci miast oraz przeobrażaniu społeczno-zawodowej struktury ludności wiejskiej obrzeża GOP.