| dc.description.abstract | Wyniki przeprowadzonych badań sondażowych, na próbach reprezentacyjnych, dotyczących niektórych aspektów samorządu
uczniowskiego, które mieszczą się w zakresie przytoczonego w pracy pojęcia funkcji rzeczywistej, były interesujące
statystycznie, ale nie ukazywały samorządu jako pewnego rodzaju mechanizmu skłaniającego do działania i zarazem
regulującego działanie w mikrosystemie wychowawczym danej placówki.
Taki ogląd samorządu uczniowskiego zaważył na podjęciu w drugiej połowie lat osiemdziesiątych badań empirycznych
nad tym zagadnieniem w dwóch liceach ogólnokształcących, funkcjonujących w różnych środowiskach społecznych.
Eksponowane miejsce szkolnictwa w ówczesnym systemie ideowym i politycznym państwa i znaczące sformalizowanie idei
samorządności nakazywały spojrzenie na samorząd z dwóch punktów widzenia: na jego formułę postulowaną i praktycznie
realizowaną.
Cele poznawcze pracy wiążą się z określeniem głównych funkcji założonych samorządu uczniowskiego oraz konfrontacją
ich z rzeczywistością szkolną.
W książce przyjęto termin „funkcji założonej i rzeczywistej” wcześniej sprecyzowanej i prezentowanej w pracach
naukowych J. Szczepańskiego i J. Radziewicza.
Funkcja założona to zespół wyobrażeń o celach i działaniach samorządu uczniowskiego w zakresie zaspokajania potrzeb
instytucjonalnych szkoły i potrzeb własnych młodzieży. Określały ją przede wszystkim przepisy resortowe,
dokumentacja szkolna, ale także wskazówki, propozycje rozwiązań metodycznych zawarte w literaturze pedagogicznej.
Funkcja rzeczywista sprowadzona została do opisu konkretnych zadań i przyporządkowanych im działań wykonywanych
przez młodzież samodzielnie lub przy współudziale innych osób. Obejmuje ona także reprezentowanie spraw uczniów
wobec nauczycieli, przedstawicieli rodziców i osób z zewnątrz szkoły.
Pomiędzy opisem pierwszej a drugiej funkcji samorządu uczniowskiego wystąpiły liczne odchylenia, tzn. ujawniły się
różnice w rodzajach i treściach wykonywanych działań, nawet wówczas gdy działania te miały takie same cele.
Kategorie tych odchyleń znalazły więc odpowiednie miejsce w niniejszej pracy.
Na występowanie odchyleń między funkcją rzeczywistą a założoną samorządu uczniowskiego wpływają liczne i bardzo
zróżnicowane przyczyny. Należą do nich warunki obiektywne (niezależne od nauczycieli i uczniów), kwalifikacje
pedagogiczne nauczycieli, ich postawy, sposób kierowania szkołą, klasą, stosunki społeczne wśród uczniów,
nauczycieli, poziom intelektualny, moralno-społeczny młodzieży, ich zaangażowanie w życie klasy, szkoły.
Ze względów metodologicznych, a także organizacyjno-technicznych należało skoncentrować się tylko na tych
uwarunkowaniach, które z punktu widzenia pedagogicznego mają znaczenie pierwszorzędne.
To dało podstawę do sformułowania następującej hipotezy roboczej:
Czynnikami, które w istotnym stopniu wpływają na jakość funkcji samorządu uczniowskiego, a tym samym decydują o
występowaniu różnic między funkcją założoną a rzeczywistą są:
- rozumienie istoty samorządu uczniowskiego przez uczniów i nauczycieli;
- stosunek uczniów i nauczycieli do samorządu uczniowskiego;
- udział uczniów w życiu samorządowym klasy, szkoły.
Dla zweryfikowania tej hipotezy posłużono się w pracy monografią pedagogiczną, która pozwoliła nie tylko na analizę
porównawczą i opis funkcji samorządu uczniowskiego, ale i wysnucie wniosków, sformułowanie praktycznych postulatów.
Zgodnie z zasadami poprawności metodologicznej zastosowano wiele zróżnicowanych, ale spójnych technik i narzędzi
badawczych.
Materiał statystyczny został zebrany podczas badań przeprowadzonych w dwóch szkołach średnich ogólnokształcących, w
odmiennych, jak wspomniano, środowiskach: wielkiego miasta - w XI Liceum Ogólnokształcącym mieszczącym się w Nowej
Hucie, robotniczej dzielnicy Krakowa i miasta małego - Liceum Ogólnokształcącym w Krzeszowicach (8 tysięcy
mieszkańców) - położonego 25 km od Krakowa.
Dobór badanych szkół był celowy, ale nie brano pod uwagę obiegowych opinii. Przeważały przede wszystkim informacje
władz oświatowych o dobrych tradycjach pracy społecznej, samorządowej.
Badaniami objęto łącznie 527 uczniów klas III i IV, w tym wyodrębniono grupę 83 uczniów pełniących funkcję w
klasowych i szkolnych radach uczniowskich. O wyborze klas zadecydowała tematyka badawcza. Percepcja uczniów klas
trzecich i czwartych jest bardziej wszechstronna i wnikliwa w porównaniu z uczniami klas niższych, co potwierdziły
wcześniejsze badania próbne przeprowadzone w klasach I - IV w wytypowanym przez władze kuratoryjne Liceum
Ogólnokształcącym nr XIII w Krakowie.
Badaniami objęto również nauczycieli, którzy zadeklarowali chęć udziału w ankietyzacji. Zarówno w Krakowie jak i w
Krzeszowicach stanowili oni 50% grona nauczającego. W całej próbie przeważali nauczyciele z wyższym wykształceniem
pedagogicznym (92,3%) i pełniący funkcję wychowawcy klasy (88,5%). | pl_PL |
