Zespoły larw Diptera w glebach łąk Polski północno-wschodniej ze szczególnym uwzględnieniem roli drapieżnych

Abstract

Badania prowadzono w latach 1978 - 1983 na terenie wybranych siedlisk w Pradolinie Biebrzy. Celem pracy było poznanie wpływu przeprowadzanych melioracji na glebowe larwy Diptera oraz porównanie intensywności i ocena zmian na różnych siedliskach łąkowych. Materiał do badań zebrano z 14 wyznaczonych stanowisk na łąkach o 3 typach pochodzenia torfu. Były to łąki mechowiskowe, turzycowiskowe i olesowe. Badaniom poddano stanowiska naturalne oraz odwadniane. Zamierzano ustalić, czy oprócz wilgotności gleby, takie czynniki jak czas jaki upłynął od przeprowadzonych zabiegów melioracyjnych lub geneza torfu wywierają wpływ na zmiany w obrębie zespołów larw Diptera. Celem pracy było również stwierdzenie, czy po okresie zmian zachodzących w wyniku przeprowadzanego odwadniania jest możliwa odbudowa naruszonych struktur. Zebrany materiał klasyfikowano do określonych grup troficznych. Szczegółowej analizie poddano zgrupowania larw drapieżnych. Zmiany w strukturze troficznej zespołów larw Diptera w miarę upływu czasu od odwodnienia torfowisk można podsumować w następujący sposób: 1. W początkowym okresie, to jest po 1 - 2 latach od przeprowadzonej melioracji ma miejsce znaczny spadek zagęszczenia i biomasy badanej grupy larw. Następuje spadek udziału form saprofagicznych w liczebności, znaczny spadek udziału biomasy drapieżnych w zespole larw, wzrasta natomiast udział biomasy fitofagów i saprofagów. Na łące mechowiskowej, odmiennie niż na turzycowiskowej i olesowej dominują larwy drobne. 2. Po 15 - 20 latach następuje znaczny wzrost liczebności i biomasy dipterofauny glebowej, stopniowe różnicowanie się zespołów, wyrażające się zwiększeniem ilości rodzin, jak również zwiększeniem liczby gatunków w zgrupowaniach form drapieżnych. Średni ciężar osobniczy larw ulega podwyższeniu, głównie z powodu znacznego udziału dużych larw Tipulidae. Zmiany te jednak nie są przejawem stabilizacji i mniejszej zmienności układu, gdyż już w kilka lat później zaobserwowano kolejne zmiany, wyrażające się spadkiem liczebności i biomasy, zmniejszeniem zróżnicowania zespołów, spadkiem udziału larw drapieżnych w biomasie zespołów. 3. Na łąkach mechowiskowych stosunkowo wcześnie, bo po około 40 latach ma miejsce znaczne zwiększenie udziału biomasy form drapieżnych w zespole glebowych larw Diptera. Udział biomasy larw roślinożernych natomiast spada. Świadczy to o tendencji powrotu do struktury troficznej charakterystycznej dla łęk naturalnych. Na turzycowiskach proces ten następuje wolniej, a wyżej wspomniane tendencje zaobserwowano po upływie około 100 lat od melioracji. Na łące tej stwierdzono zwiększenie udziału form większych, podczas gdy na najwcześniej odwadnianej łące mechowiskowej i olesowej następuje dalsze drobnienie larw. Zgrupowania drapieżnych larw Diptera występujące w glebie łąki mechowiskowej po 40 latach od przeprowadzonych zabiegów melioracyjnych, a na turzycowiskowej po około 100 latach charakteryzuje wysokie ich zróżnicowanie. Na łące olesowej po tym okresie jest ono nadal niskie. Zaobserwowane na mechowiskach i turzycowiskach takie zmiany w miarę upływu lat od melioracji jak spadek udziału saprofagów i fitofagów, wzrost udziału form drapieżnych, zwiększanie średniego ciężaru osobniczego larw na turzycowiskach, świadczę o tych samych tendencjach co stwierdzone przez licznych autorów przemiany chemiczne zachodzące w glebach odwadnianych torfowisk. Przemiany te świadczę o stopniowym hamowaniu procesów mineralizacji, a więc tendencji do stabilizowania się układu. Są one możliwe jedynie wówczas, gdy zachowana jest odpowiednia wilgotność gleby i nie dochodzi do jej przesuszenia. W analizowanych siedliskach ma to miejsce na mechowiskach i turzycowiskach. W obrębie zespołów larw Diptera występujących w glebach posusznych łąk olesowych nie zaobserwowano wymienionych prawidłowości.