| dc.description.abstract | Aby można było odczytać prezentowany pracę zgodnie z intencjami autora, niezbędne jest wyjaśnienie jej genezy,
układu oraz celu. Nawiązuje ona wyraźnie do potrzeb dydaktycznych, jakie pojawiają się w pracy z uczniami
reprezentującymi najbardziej masowy i najpowszechniejszy typ czytelnictwa, pragnie dostarczyć materiałów
umożliwiających podejmowanie działań dydaktycznych, opartych o rozpoznanie potrzeb czytelniczych ucznia, jako
źródła motywacji warunkujących w generalny sposób spontaniczne jego zachowania w kontakcie z prozą artystyczną. Tak
określony cel wynika z doświadczeń nauczycielskich autora. Doświadczenia te przekonują, że brak nawiązania do tych
najbardziej nieraz intymnych potrzeb powoduje swoistą "rytualizację" procesu dydaktycznego, grozi zakłamaniem,
tworzy przepaść nie do przebycia między nauczycielem a uczniem.
Doświadczenia wyniesione z praktyki znajdują oparcie we współczesnych teoriach dydaktycznych, które zgodnie z
potrzebami oświaty powszechnej skupiają uwagę pedagogów na uczniu, zwracają uwagę na rolę wszelkiego rodzaju
diagnoz ustalających wyjściowy poziom działań nauczyciela. Przeprowadzanie takich diagnoz w odniesieniu do odbiorcy
literatury okazuje się jednak czynnością skomplikowaną, wymagającą pogłębionej refleksji metodologicznej opartej na
dotychczasowym doświadczeniu badawczym. Czynnikiem, który taką refleksję inspiruje, a jednocześnie umożliwia, jest
charakterystyczny zwrot w badaniach literackich. Polega on na próbach silniejszego związania tych badań z praktyką
życia społecznego poprzez propozycje spojrzenia na procesy literackie z perspektywy odbiorcy. Najszerszą
płaszczyzną integracji wysiłków badawczych nad procesami odbioru literatury stały się wreszcie badania nad kulturą,
a w ich obrębie nad procesami społecznej komunikacji.
Pozostała jednak do wykonania praca najważniejsza - a mianowicie należało zintegrować doświadczenia różnych
dyscyplin, które wkraczały na tereny odbioru literatury, stworzyć podstawowy zespół pojęć, przydatnych do
zastosowania przy dydaktycznym profilu badań i nie zamykających ich w ściśle ograniczonym kręgu problematyki
dostrzeganej z perspektywy innych dyscyplin, zaproponować wreszcie metody badawcze. Taki jest właśnie drugi cel tej
pracy.
Oba te cele wyznaczają zasadę konstrukcyjną: praca składa się z dwóch części, z których pierwsza ma znaczenie
fundamentalne, ponieważ formułuje zasadę wspomnianej integracji, sytuuje zaproponowane rozwiązania metodologiczne
wobec tradycji dydaktycznej, proponuje i uzasadnia metody diagnostycznych badań nad odbiorem na tle panoramy
dotychczasowych, wielokierunkowych badań nad odbiorem prozy artystycznej. Druga jest egzemplifikacją zastosowania
tylko jednego z omawianych pojęć operacyjnych, a tym samym proponuje, by spojrzeć na procesy odbioru ze ściśle
określonego punktu widzenia, stara się przy tym ukazać szerokie perspektywy badań, jeśli w ich obrębie zastosujemy
inne jeszcze pojęcia i inne punkty widzenia.
Wybór pojęcia postawy czytelniczej w badaniach, które stanowią w zamierzeniu autora pierwszy krok w poznawaniu
mechanizmów odbioru prozy przez młodzież, ma swe uzasadnienie zarówno w tych potrzebach dydaktycznych, o których
była mowa na wstępie, jak i w logicznej kolejności globalnego planu badań. Należało wpierw poznać podstawowe
dyspozycje odbiorcze, potrzeby i oczekiwania czytelnicze warunkujące w generalny sposób zachowania młodego odbiorcy
w kontakcie z prozą artystyczną, by można w dalszych etapach konkretyzować poczynione obserwacje, przy
uwzględnieniu zróżnicowania zachowań czytelniczych, wynikającego z odrębności gatunków, stylów, konwencji itd.
Decyzja taka pociągnęła za sobą konsekwencje metodologiczne. Podstawą pracy stały się z jednej strony dotychczasowe
konstatacje poczynione w toku badań prowadzonych przez różne dyscypliny, z drugiej - analizy jakościowe dokumentów
recepcji uzyskanych w toku własnych badań. Zrezygnowano natomiast z ujęć ilościowych, ponieważ nie wniosłyby one
przy takim sprofilowaniu pracy informacji, mających istotne znaczenie zarówno dla teorii, jak i bezpośredniej
praktyki szkolnej. Nie jest tu bowiem istotny ilościowy rozkład opisywanych zjawisk. Może on być zupełnie odmienny
w konkretnych grupach uczniowskich i zmieniać się w zależności od różnych sytuacji warunkujących doświadczenia
ucznia jako odbiorcy literatury, natomiast ważne wydaje się poznanie pewnych mechanizmów czytania prozy
artystycznej, warunkowanych określonymi postawami i zawartymi w nich nastawieniami. Dane na temat tych mechanizmów
stają się czynnikiem umożliwiającym formułowanie twierdzeń prakseologicznych silnie osadzonych w wynikach diagnozy,
nauczycielowi zaś winny dać jaśniejszy, obraz ucznia jako odbiorcy dzieła literackiego, obraz o pewnym stopniu
ogólności, który musi być "dookreślany" na podstawie obserwacji w codziennej praktyce. Czynność ta uzyskuje w
oparciu o przedstawione materiały naukową podbudowę. | pl_PL |
