Dydaktyczne uwarunkowania przygotowania do samokształcenia uczniów liceów ogólnokształcących

Abstract

Podjęte przez autorkę dysertacji badania z zakresu problematyki samokształcenia zmierzały do ustalenia, jakie czynniki dydaktyczne wpływają na przygotowanie uczniów liceów ogólnokształcących do procesu samokształcenia. Zagadnienie to jest istotne z punktu widzenia teoretycznych potrzeb pedagogiki i uzasadnione w aspekcie zastosowania w praktyce szkolnej. Teoretyczna ważność badań polega na ustaleniu dydaktycznych czynników zależnych i niezależnych od nauczyciela, a mających zasadniczy wpływ w procesie nauczania na stopień umiejętności uczniów w zakresie samokształcenia. Znaczące jest także uchwycenie podstawowych umiejętności samokształceniowych młodzieży i opracowanie w wymiernej skali stopni przygotowania uczniów LO do podjęcia pracy samokształceniowej. Prezentowana w pracy doktorskiej problematyka do tej pory nie ma całościowych opracowań. W Polsce podejmowano nieliczne tylko badania, które ukazują praktyczne możliwości i sposoby wdrażania uczniów do kształcenia pozaszkolnego. Postawienie diagnozy, na ile realizowany jest w liceach ogólnokształcących podstawowy cel kształcenia ogólnego, związany z samokształceniem i jednocześnie przedstawienie próby wdrażania podstawowych technik samokształcenia w toku nauczania świadczy o praktycznej przydatności badań. Wykazanie pozytywnych ilościowych i jakościowych efektów pracy nauczycieli na lekcjach, na przykładzie języka polskiego i chemii, świadomie i planowo przygotowujących uczniów do samokształcenia potwierdza, że ich umiejętności samokształceniowe zależne są między innymi od prawidłowej pracy metodycznej nauczycieli. Badania dystansowe udowadniają słuszność takiego stwierdzenia. Wyniki badań mogą być przydatne nauczycielom liceów ogólnokształcących, dyrektorom szkół i wizytatorom w celu modernizacji procesu nauczania - uczenia się. Problematyka dysertacji koncentruje się wokół zagadnień uwarunkowań dydaktycznych przygotowania uczniów liceów ogólnokształcących do samokształcenia. Badania miały na celu wykazanie, że możliwe i konieczne jest w obecnie istniejących warunkach szkolnych przygotowanie uczniów LO do samokształcenia. Praca składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów i wniosków końcowych. We wstępie autorka zwraca uwagę na społeczne i pedagogiczne aspekty samokształcenia. W rozdziale pierwszym przeprowadzona jest analiza literatury przedmiotu, która zawiera omówienie podstawowych pojęć używanych w pracy. W tej części przedstawiona jest także rola samokształcenia w dobie kształcenia ustawicznego oraz tradycje samokształceniowe w Polsce. Rozdział drugi obejmuje metodologię badań tzn. założenia badawcze, przedmiot, charakterystykę terenu oraz organizację i przebieg badań. Ponadto prezentuje w sposób opisowy podstawowe metody zbierania i opracowania materiału empirycznego. W rozdziale trzecim ukazane są dydaktyczne uwarunkowania przygotowania uczniów liceów ogólnokształcących do samokształcenia z uwzględnieniem założeń programowych z różnych przedmiotów nauczania. W rozdziale czwartym autorka daje odpowiedź na pytanie, jaki jest stopień przygotowania uczniów do procesu samokształcenia w aspekcie wiedzy i umiejętności uczniów. Rozdział piąty stanowi relację z wyników badań przy zastosowaniu eksperymentu jako próby modelowania praktyki szkolnej. Jest to analiza danych ilościowych i jakościowych otrzymanych w klasach eksperymentalnych i kontrolnych. Ta część pracy obejmuje także wyniki badań dystansowych i ich analizę, która świadczy o trwałości oddziaływań prawidłowego procesu wdrażania uczniów do samokształcenia w toku nauczania. Praca zakończona jest zebraniem wniosków ogólnych teoretycznych i praktycznych wynikających z prezentowanych badań empirycznych.