Specyficzne problemy kształcenia matematycznego studentów kierunków nauczanie początkowe i wychowanie przedszkolne

Abstract

Problemy związane z matematycznym kształceniem studentów kierunków nauczanie początkowe i wychowanie przedszkolne oraz z merytorycznym przygotowaniem ich do pracy w szkole w zakresie matematyki, nabrały szczególnej wagi w ostatnich latach, kiedy nauczanie matematyki w szkole, w klasach najmłodszych zostało w sposób istotny zmienione. Powodzenie kolejnych reform nauczania matematyki uzależnia się często od tego, czego i jak uczy się dzieci w klasach najmłodszych. Stąd szczególne zainteresowanie psychologów, pedagogów, dydaktyków matematyki i władz oświatowych pracą nauczycieli klas początkowych, a zwłaszcza przygotowaniem ich do tej pracy. Doświadczenia z kilkuletniej pracy ze studentami na zajęciach z przedmiotów matematycznych wskazują, że często, mimo starań osób prowadzących te zajęcia, efekty kształcenia są bardzo mierne. Trudno jest dobrać zrozumiały dla studentów sposób przekazu wiedzy, przygotować treści merytoryczne w przystępnym dla nich języku i wyzwolić motywacje do samodzielnego pokonywania trudności. Kłopoty wynikają często z braku wiadomości, które powinni posiadać absolwenci szkoły średniej, a także nieumiejętności zastosowania w zadaniach treści zdawało by się już zrozumiałych. Na zajęciach można poza tym zaobserwować uprzedzenie do przedmiotu, niewiarę we własne siły, niechęć bądź strach przed aktywnym uczestnictwem w pracy zespołu. Nasuwają się następujące pytania: Jakie są przyczyny trudności w kształceniu studentów? Jak te trudności pokonywać? W jaki sposób dobrze przygotować studentów do uczenia dzieci? Celem mojej pracy jest, najogólniej rzecz ujmując, znalezienie odpowiedzi na te pytania. Realizacja tego celu wymagała sprecyzowania i wykonania szeregu zadań diagnostycznych, badawczych i projektujących. Trzeba było w miarę dokładnie poznać i opisać istotę trudności studentów w studiowaniu matematyki, podjąć próbę dotarcia do przyczyn tych trudności, wskazać czynniki decydujące o efektach kształcenia, zaproponować środki umożliwiające podniesienie tych efektów na wyższy poziom, wreszcie, przynajmniej częściowo te środki zweryfikować. W pracy badawczej stosowałam różne metody i środki. Kilkuletni kontakt ze studentami na zajęciach umożliwił mi przede wszystkim gromadzenie spostrzeżeń i obserwacji bezpośrednich. Pozwoliły mi one z jednej strony na stawianie pewnych problemów i formułowanie hipotez, z drugiej na opracowanie dokładniejszych narzędzi badawczych (np. zestawów zadań, ankiet). Ważnym środkiem badawczym były analizy wypowiedzi studentów, rejestrowane podczas zajęć i konsultacji. Elementem eksperymentalnym pracy jest wstępna weryfikacja zaproponowanej koncepcji matematycznego kształcenia studentów, sama zaś koncepcja jako propozycja dydaktycznej realizacji programu nauczania matematyki na omawianych kierunkach studiów jest końcowym efektem pracy. Pracę badawczą wykonywałam w latach 1982-1985 w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, prowadząc wykłady i ćwiczenia na I i II roku studiów dziennych kierunków nauczanie początkowe i wychowanie przedszkolne. Opracowywana przeze mnie w tym okresie koncepcja matematycznego kształcenia przyszłych, nauczycieli klas początkowych była równocześnie realizowana w toku programowych zajęć ze studentami tych kierunków. Ponieważ chodziło mi tylko o zasygnalizowanie pewnych zjawisk, nie przeprowadzałam badań w większej grupie badawczej, nie rozszerzałam ich też na inne środowiska. Objęłam nimi w sumie 191 studentów, w tym 64 kierunku wychowanie przedszkolne, z którymi realizowałam cały program przedmiotu na ćwiczeniach i na wykładach. Z pozostałymi miałam kontakt tylko na ćwiczeniach (I rok nauczania początkowego 1983/84), bądź tylko na wykładach (II rok nauczania początkowego 1982/83).