Mity i wierzenia grobowe plemion germańskich od okresu wpływów rzymskich do początku czasów wikińskich

Abstract

Celem pracy doktorskiej jest analiza porównawcza danych na temat wierzeń funeralnych plemion germańskich pozyskanych z mitów i sag skandynawskich z archeologicznymi pozostałościami tych rytuałów. Do opracowania zaprezentowanego tematu niezbędne były interdyscyplinarne studia nad źródłami o różnej proweniencji: przekazy pisane, zabytki archeologiczne. W pierwszej grupie znalazły się zbiory pieśni eddaicznych, sag skandynawskich, przekazy autorów ze świata grecko-rzymskiego oraz średniowieczne dzieła historyków chrześcijańskich. Z drugiego zbioru źródeł charakterystyce poddano zabytki z kultury przeworskiej, wielbarskiej, grupy masłomęckiej, kultury czerniachowskiej, Sîntana de Mureş oraz wybranych ludów zamieszkujących ziemie na zachód od Łaby. Chronologiczne ramy całego zgromadzonego materiału archeologicznego zamknięte zostały pomiędzy I w. n.e. a początkiem VIII w. n.e. Badania wykazały, że w przypadku obu rodzajów źródeł widoczne jest spojrzenie na kwestie śmierci i zaświatowej egzystencji przez pryzmat struktury społecznej w jakiej funkcjonował zmarły za życia. Analiza porównawcza wskazała kilka rozbieżności pomiędzy zapisami źródłowymi a materialnymi pozostałościami. Archeologia przekazuje niewiele informacji o bóstwach czczonych przez Germanów. Z kolei źródła pisane nie charakteryzowały organizacji przestrzennej nekropolii skupiając się na grobach sławnych jednostek.

The goal of the doctoral thesis is to present a comparative analysis of data about funeral beliefs of Germanic tribes, acquired from the myths and Scandinavian sagas, with the material remnants of the rituals found archaeological sites. Comprehensive, interdisciplinary studies on sources of different provenance were necessary to develop the thesis. The first group include collections of Eddaic poems and Scandinavian sagas, the works of the Greco-Roman and medieval Christian historians. The second set of sources include the artifacts of the Przeworsk, Wielbark, Cernjahov, Sîntana de Mureş culture, Masłomęcz group and selected other folks living to the west of the Elbe. The time frame of the amassed archaeological material was limited to between the 1st AD and the beginning of the 8th AD. Research has shown that the ritual traditions that show through the in archaeological materials are partially confirmed in historical and literary sources. In both types of sources we get a glance at the matters of death through the prism of the living social structures. The comparative analysis shows several discrepancies between textual records and physical remnants. Very little information preserved in archaeological artifacts about the German divine beings. On the other side, written sources hardly ever describe the spatial organization of the necropolis, focusing on the graves of famous figures.