Jean Genet, homo ritualis

Abstract

Tekst omawia różne aspekty gry i zachowań rytualnych w świecie literackim Geneta. Po zdefiniowaniu pojęcia ceremonii i wyszczególnieniu je j charakterystycznych cech autor tekstu wskazuje na dwa zasadnicze źródła rytuału: grę (widowisko, spektakl) oraz kult (magia, religia). Następnie szczegółowiej analizuje podstawowe akcesoria rytualne, takie jak: maska, strój, gesty, słowa-zaklęcia, kolory, symbolika itd. Autor wskazuje także na strukturalną budowę każdego obrzędu, który złożony jest z kolejnych faz ułożonych w ściśle określonym porządku. Spośród wszystkich tych etapów autor omawia dokładniej istotę ofiary, rozumianej dwojako: jako jeden z kolejnych etapów ceremonii oraz jako ważny rytualny “rekwizyt”. W części analitycznej pojawia się wnikliwe prześledzenie jednego z dramatów Geneta, pt. Pokojówki - uznane przez autora pracy za wzorcowy dramat rytualny. Następnie autor porządkuje wszystkie pozostałe utwory Geneta, zarówno dramaty jak i powieści, według kilku zasadniczych wyróżników rytualnych, zwłaszcza takich, jak przestrzeń sakralna i wszelkie rekwizyty. Dokonuje też klasyfikacji najrozmaitszych Genetowskich ceremonii, wyodrębniając wśród nich między innymi rytuały dziecięce, inicjacyjne, przestępcze, rytuały przejścia, a zwłaszcza śmierci i miłości - na ogół u Geneta idące w parze. Autor zwraca uwagę na rytualną tu specyfikę ruchu, słów-kluczy, tańca i rytmu gestów. Wyodrębnia spośród postaci Genetowskich te, które można by określić mianem “szamanów”. Wreszcie, w konkluzji, podkreśla jeszcze jedną, istotną funkcję ceremonii, być może najważniejszą u Geneta: jednoczenie wielu postaci w grupy trwałymi więzami sakralnymi, choć jest to często sacrum à rebours. Literatura Geneta okazuje się tym miejscem, w którym homo ludens i homo religiosus tworzą nową jakość, bardzo tu znamienną: homo ritualis.