Sémiotisation du corps, corporalisation du signe

Abstract

Artykuł jest próbą odwrócenia ostatnio modnego porządku heurystycznego, jakim stała się semiotyka. Mówi się tutaj o niej z „innego miejsca”. Zamiast podporządkowywania ciała znakowi w rozumieniu semiotycznym, bada się granice znaku i możliwości semiozy z perspektywy ciała ukonstytuowanego w dziele Sade'a. Stało się to możliwe dzięki dającej się wyczuć autonomiczności (transcendentności) tego „przedmiotu”. Szczególny akcent położono na wieloaspektową „próbę” ciała: nie da się bowiem pojąć Sade'a wyłącznie w kategorii zwykłej transgresji. W pierwszym etapie pracy opisano ustanowienie ciała na poziomie normy przyjętej jako naturalna. Aparatura semiotyczna okazała się adekwatna. Wyróżniono najpierw ciało-wskaźnik (corps-indice), czyli wskazano na jego przyczynę sytuującą się poza nim. Następnie ciało uzyskało status czysto semiotyczny: starano się zrekonstruować kolejne porządki. Okazało się, że odrębność owych porządków jest sztuczna, we wszystkich bowiem udało się wskazać na miejsca wspólne, które umożliwiły ewentualne przechodzenie jednych semiotyk w drugie. Za każdym razem niszczono „pamięć”, by konstytuować ciało jakby na nowo. Mówiąc inaczej, niszczono kategorię analogii i wzmacniano tożsamość tak „zdystyngowanego” ciała. Wyrażało się to w kilku regułach negatywnych: niezastępowalność (non-substitution) dla paradygmatu, nieprzechodniość (non-transitivite) dla modalności działania (corps-action), całościowanie (totalisation) dla uzyskania statusu całości w „mechanice” semiotycznej, nietransferyjność (non- transfert), wreszcie dla odgraniczenia różnych porządków od siebie. Rzecz jasna, reguły te nie zwracały się bezpośrednio do ciała w jego klasycznym rozumieniu. Chodziło o określenie go wyłącznie w obrębie pojedynczego porządku. „Poetykę” ciała w dziele Sade'a opisano z kolei przy pomocy kilku reguł pozytywnych: dyspersji wszelkich całości, która „analizuje” ciało w syntezie (kombinatoryce) kilku porządków; dyslokacji umieszczającej tak „zanalizowane ciało w polu nowych układów; substytucji, czyli grze zmian i podstawień w poszczególnych paradygmatach; wreszcie transferyjności jako mieszania porządków stworzonych i tworzących się”. Na przestrzeni „120 dni Sodomy” semiotyka, próbująca opisać ciało, musiała zrewidować swoje pozycje: statyczny opis przedmiotów godziłby się z ich pierwotnym nacechowaniem (antyteza libertynizmu).