L’ambiguité typologique dans la prose narrative de J. L. Borges en fonction du lecteur implicite

Abstract

Artykuł podejmuje jeden z aspektów gry prowadzonej przez Jorge Luisa Borgesa z wirtualnym odbiorcą. Autorka wyróżnia cztery typy technik narracyjnych stosowanych w prozie borgesowskiej, których celem ma być dezorientacja odbiorcy i zachwianie jego horyzontu oczekiwań, a mianowicie: 1) aluzje intertekstualne do tekstów rzeczywistych oraz do tekstów fikcyjnych; 2) regulację informacji narracyjnej; 3) narrację przypuszczeniową; 4) niejednoznaczność typologiczną. Analizie tej ostatniej techniki poświęcony jest artykuł. Za materiał analityczny posłużyły opowiadania z dwóch zbiorów Fikcje i Alef. Rozróżniwszy w prozie Borgesa trzy typy matryc afabulacyjnych (1) opowiadania fantastyczne; 2) opowiadania kryminalne, w ich dwóch odmianach – „czystego” kryminału oraz thrillera; opowiadania realistyczne), autorka przeprowadza analizę opowiadań zgrupowanych w trzech wymienionych typach gatunkowych. Czyni to celem wykazania obecności w nich odstępstw od reguł niweczących skutecznie ich czystość gatunkową. Odstępstwa te służą jako element gry z oczekiwaniami wirtualnego odbiorcy. Osobnym, choć bezpośrednio związanym z niejednoznacznością typologicznej kwalifikacji, problemem jest kwestia bliskiej filiacji opowiadań borgesowskich z esejem. Konkluzja zawiera szersze refleksje nad istotą tej dialogicznej gry. Chodzi w nich o rozstrzygnięcie pytania, czy jej zamierzenia są czysto ludyczne, czy też stanowią one logiczną konsekwencję borgesowskiej filozofii literatury.