Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Z. 129. Prace Historyczne 15

Abstract

Grono uczniów i współpracowników Profesora doktora Tadeusza Słowikowskiego postanowiło opublikować zbiór studiów dydaktyczno-historycznych w kolejnym zeszycie Rocznika Naukowo-Dydaktycznego Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Jest to inicjatywa, u której źródeł stanęło pragnienie uczczenia osiemdziesiątej rocznicy urodzin i pięćdziesiątej piątej rocznicy pracy nauczycielskiej i naukowej Profesora. Jednakże autorzy, zarówno Ci z bliskiego otoczenia wybitnego twórcy polskiej dydaktyki historii, jak i Ci, którzy znają jedynie Jego prace, wyrażają wolę nie tylko uczczenia tych dwóch świetnych rocznic i wywołania retrospektywnej radości Jubilata. Przede wszystkim chcą oni udokumentować własną postawę dydaktyczną i naukową - postawę, w której łączy się to, co tradycyjne, z tym, co nowoczesne, to, co teoretyczne, z tym, co praktyczne, to, co jednostkowe, z tym, co powszechne. Bo ta postawa stanowi główny przejaw i zasadniczy człon aktywności profesjonalnej Tadeusza Słowikowskiego. Był on bowiem nauczycielem historii w szkole, chętnie podejmującym zagadnienia teoretyczne kształcenia historycznego, nauczycielem piszącym, refleksyjnym, nie zasklepiającym się w skorupie atmosfery jednej szkoły lub klasy szkolnej. Był przewodnikiem nauczycieli historii na drodze doskonalenia ich warsztatu i umiejętności dydaktycznych, a uzyskane tu doświadczenia upowszechniał niestrudzenie. Nie ograniczał ale w tym jedynie do powtarzania praktyki, lecz dążył do uogólniania i nasycania dydaktyczną teorią tego, co zaobserwował, czy zbadał empirycznie. Jest niezwykle płodnym badaczem dziejów polskiej przeszłości edukacyjnej, w tym przede wszystkim dziejów nauczania historii i dziejów refleksji dydaktyczno- historycznej w Polsce. Ale jego badania historyczne nie są jedynie analizą wydobytych z archiwalnego zapomnienia faktów, dat, osób. Ogłoszone na ich podstawie teksty sę żywe, noszą znamiona dnia dzisiejszego, słowem - są zarówno historyczne, jak i współczesne, tradycyjne i zarazem nowoczesne - jak chce ich autor. Jest Profesor Słowikowski animatorem i patronem współczesnej dydaktyki historii w Polsce, jest jej nestorem, ale i osobą dnia dzisiejszego, opiekunem młodszych adeptów nauki o nauczaniu historii i krytykiem tendencji niezgodnych z wyobrażonym przezeń i propagowanym przez z górą pół wieku ideałem historycznej edukacji społeczeństwa Polskiego. Jego pozycja w tej specjalności historycznej jest więc szczególna, choć od dziesięciolecia pozostaje w stanie spoczynku, jest ciągle czynnym, opiekuńczym i niepodważalnym autorytetem. Na niniejszy tom Prac Historycznych składa się dwanaście tekstów obrazujących różnorodne przejawy zainteresowań badawczych i aplikacyjnych ich autorów. Całość otwiera bibliografia publikacji Profesora za ostatnie sześciolecie. Stanowi ona dowód pracowitości i popularności Jego naukowych i publicystycznych wypowiedzi tak w kraju, jak i za granicą, gdyż jedna z rozpraw ukazała się w języku hiszpańskim w Salamance. Z kolei zamieszczamy jeden z najcelniejszych i zarazem najbardziej popularnych wśród dydaktyków i nauczycieli historii w Polsce artykułów Tadeusza Słowikowskiego o nowoczesności i tradycji w nauczaniu historii. Tekst ten obrazuje podstawowy przejaw i istotę Jego dorobku naukowego, jak również zasadniczą przesłankę ideową pozostałych studiów wypełniających zawartość Rocznika. Tradycja i nowoczesność, przeszłość i teraźniejszość spajają klamrę wspólnoty i pokrewieństwa dokonania Mistrza z pracami uczniów pozostających pod Jego wpływem i urokiem, w tej konwencji mieści się również treść dwóch wypowiedzi zagranicznych dydaktyków historii. Zbiegiem okoliczności wypowiedzi te korespondują ze sobą wyraźnie, dotycząc wczesnoszkolnej edukacji historycznej. Widomy to znak, źe za granicą coraz więcej uwagi poświęca się wprowadzaniu małych dzieci w wiedzę o przeszłości, zarówno bliższej, jak i dalszej. Choć problematyka ta nie jest zupełnie obca polskiej dydaktyce historii, to jednak lektura tych dwóch artykułów może i powinna dać polskim autorom impuls do zintensyfikowania badań nad oswajaniem całych dzieci z historią jako powszechnym znamieniem życia człowieka. Od tego bowiem zależy późniejszy ich stosunek do historii; to również warunkuje efekty edukacji historycznej w skali makrospołecznej.