Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Z. 133. Prace z Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego 4

Abstract

Za wzorem poprzednich zeszytów wyrosłych z zainteresowań i badań Zakładu Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego również obecny korzysta z przyjętej w rocznikach naukowych konwencji różnorodności doboru problematyki. Lektura zawartych w nim prac pozwoli jednak, mamy nadzieję, dostrzec wiążące je nici i ogólną zbieżność perspektywy. Przeważa niewątpliwie w całym zbiorze nurt refleksji nad rolą zawodową nauczyciela polonisty i przygotowaniem do niej w toku studiów. Nie Jest to dominanta przypadkowa, jeśli się zważy radykalny charakter współczesnych przemian edukacyjnych w świecie i konieczność reformowania naszej szkoły. Prace pomieszczone w tomie podejmują różne aspekty tej problematyki. Jej doniosły wymiar moralny odpowiedzialności nauczyciela za wybór drogi między Scyllą wolności i Charybdą dydaktycznego przymusu podnosi wstępny esej Z. Kłakówny. Szereg innych rozpraw poddaje analizie konsekwencje współczesnych przemian kulturowych dla doboru treści kształcenia w szkole podstawowej i średniej oraz wynikające stąd konieczności zmian w przygotowaniu nauczycieli. Prace te - w większości przedstawiane i dyskutowane podczas trzeciego jesiennego spotkania z cyklu "warsztat badawczy dydaktyka literatury i języka polskiego" w 1987 r. - stawiają wprost lub pośrednio sprawę kompetencji, jakich od absolwenta szkoły wyższej wymagają zmienione programy i okoliczności kształcenia literackiego, kulturalnego i językowego. Chodzi tu między innymi o kształcenie świadomości semiotycznej i aksjologicznej zdolnej przeciwstawiać się skutecznie zagrożeniom encyklopedyzmu, o umiejętność poruszania się w przestrzeni kodów współczesnej ikono- i audiosfery, o kulturę żywego słowa czy wreszcie o przyswojenie nowych technik przetwarzania informacji. Odmienny, lecz nie mniej ważny wymiar refleksji nad przygotowaniem do zawodu nauczycielskiego zawierają prace analizujące empirycznie aktualny proces kształcenia w szkole wyższej. Nie wszystkie jednak rozprawy prezentowanego zbioru mieszczą się w zarysowanych tu granicach. Niektóre kierują uwagę na ważną dla praktyki kształcenia literackiego problematykę sterowania dydaktycznymi procesami lektury i interpretacji utworów - bądź to zajmując się teorią podręcznika Jako narzędzia indywidualizacji czytania, bądź też kreśląc całościowy (choć różny w ujęciu V. Oberta i Z. Urygi) obraz sytuacji dydaktycznych szkolnej lektury. Mimo odrębności tej problematyki sprawa roli nauczyciela i sposobu kształtowania przez niego kontaktów z uczniami pozostaje w związku z poprzednio charakteryzowanym kierunkiem rozważań tomu. Na osobną wzmiankę zasługuje także nurt metodologicznej refleksji nad zagadnieniami diagnostycznych badań procesu kształcenia literackiego. Najpełniej wyraził się ów kierunek rozważań w гоzprawie J. Polakowskiego, choć i inne prace nie są tej perspektywy pozbawione. Mam nadzieję, że zarówno różnorodność tematyki i sposobów jej ujmowania, jak i wewnętrzne pokrewieństwo wielu prac dobrze oddają kierunki badań i poszukiwań Zakładu.