Władysław Szlengel. Autor – Dzieło – Publiczność

Abstract

W pracy doktorskiej zostały zebrane, przeanalizowane i usystematyzowane informacje na temat Władysława Szlengla – poety, pisarza i artysty scenicznego. Urodził się w 1912 roku w Warszawie. Artysta zginął prawdopodobnie w maju 1943 roku po upadku powstania w getcie warszawskim. W perspektywie recepcji powojennej był on postrzegany głównie jako artysta z okresu II wojny światowej. Szlengel zyskał popularność wśród mieszkańców odseparowanej części Warszawy, występując w kawiarni Sztuka. Ten polsko-żydowski poeta pisał po polsku. Doświadczenia wojenne spowodowały zmianę jego postrzegania świata, co widoczne było w zastosowaniu przez niego nowego typu humoru w jego pracach. Jego wiersze są najlepszym przykładem użycia czarnego humoru w polskiej poezji II wojny światowej. Nie wahał się użyć najostrzejszej ironii przeciw swoim wrogom, jak i innym ofiarom systemu. Agresywny transgresyjny humor Szlengla, skłonność do przesady, ironiczność, sarkazm i celność puent stanowiły składniki jego twórczości, dzięki którym artysta zdobył popularność w getcie. Strategia autokreacji i skłonność do automistyfikacji połączone z jasnym celem skonstruowania własnej, konkretnej tożsamości społecznej przyczyniły się do powstania zmityzowanego obrazu Szlengla i jego twórczości w recepcji powojennej. Celem prowadzonych przeze mnie badań było skonstruowanie wiarygodnego modelu tożsamościowego artysty i zaakcentowanie kwestii kulturowej przynależności Szlengla, który stał pomiędzy żydowskością a polskością. Recepcja twórczości Władysława Szlengla jest silnie powiązana z działaniami autokreacyjnymi artysty. Poeta miał rozwiniętą świadomość istnienia odbiorcy, co determinowało jego strategię twórczą. Dowodzi tego odmienność stylu utworów publikowanych w czasopismach o różnym profilu. W okresie gettowym Szlengel nie tylko dostosowywał się do potrzeb odbiorców, ale zaczął projektować model własnego odbiorcy powojennego, który miał się pojawić w przyszłości. Notatka dla pedantów i przede wszystkim Do polskiego czytelnika świadczą o strategii autokreacyjnej poety. Strategia ta w połączeniu ze znikomą wiedzą biograficzną spowodowały, że osiągnął pewien efekt – recepcja powojenna w wielu przypadkach zaczęła utożsamiać wykreowany przez Szlengla obraz własnej osoby z rzeczywistą osobą, co doprowadziło niejednokrotnie do uznania informacji fikcyjnych za wiarygodne.

In the doctoral thesis, information about Władysław Szlengel have been collected, analyzed and systematized – he was a poet, a writer and a scenic artist who was born in 1912 in Warsaw. The Artist died probably in May 1943 after the fall of the uprising in the Warsaw Ghetto. In the post-war reception, he was seen mainly as an artist from the II world war. Szlengel gained some popularity among the residents of a separated part of Warsaw, performing at the Sztuka café. This Polish-Jewish poet used to write in Polish. War experience caused him to caused a change in his perception of the world, which was evident in the use of a new type of humor in his works. His poems are examples of the most shocking using of black humor in Polish poetry of II world war. He did not hesitate to use the sharpest irony both against his enemies and against other victims of the system. The aggressive transgressive humor of Szlengel, his tendency to exaggeration, irony, sarcasm, and accuracy were the ingredients of his work, thanks to which the artist gained popularity in the ghetto. The strategy of self-creation and the tendency to automistification combined with the clear purpose of constructing own specific social identity contributed to the creation of a unreal image of Szlengel and his work in the post-war reception. The purpose of my research was to construct a credible model of the artist identity and to emphasize the cultural identity of Szlengel who stood between Jewishness and Polishness. The reception of the work of Władysław Szlengel is strongly associated with the artist self-creation activities. The poet had a developed awareness of the recipient, which determined his creative strategy. This is evidenced by the different style of works published in magazines of various profiles. During the ghetto period, Szlengel not only adapted to the needs of recipients but also began to design a model of its own post-war audience, which was to appear in the future. Note for pedants and, above all, the Polish reader testifies to the self-creation strategy of the poet. This strategy combined with insignificant biographical knowledge caused that it achieved some effect - the post-war reception in many cases began to identify the image of himself with the real person created by Szlengel, which often led to the recognition of fictitious information as reliable.