Taktyka wojska polskiego w świetle regulaminów i wspomnień z lat 1792 – 1831. Teoria a praktyka bojowa

Abstract

Praca poświęcona została analizie taktyki wojska polskiego w latach 1792-1831 w oparciu o ówczesne regulaminy oraz wspomnienia żołnierzy polskich. Pierwszy rozdział zawiera wprowadzenie do taktyki analizowanej epoki poprzez szerokie omówienie jej uwarunkowań wywodzących się z XVIII wieku. Bazując na licznych pracach naukowych krajowych i zagranicznych badaczy, omówiono w nim specyfikę kluczowych armii XVIII wiecznej Europy. Rozdział drugi przedstawia taktykę wojska koronnego w czasach wojny w obronie konstytucji i powstania kościuszkowskiego. Tę część pracy otwiera analiza przemian politycznych XVIII wiecznej Rzeczpospolitej, historia armii koronnej w latach 1700-1788 i znaczenie reform wojskowych sejmu czteroletniego. Na kolejnych stronach opisano armię koronną w latach 1791-1794 z uwzględnieniem wyszkolenia, uzbrojenia i taktyki bojowej. W rozdziale trzecim autor skoncentrował się na wojsku polskim w okresie 1797-1814, analizując taktykę napoleońską, genezę i rozbudowę polskich sił zbrojnych w okresie Legionów i Księstwa Warszawskiego z uwzględnieniem teoretycznego i praktycznego wyszkolenia oraz uzbrojenia. W końcowych podrozdziałach przedstawiono praktyczne aspekty ówczesnej taktyki. Ostatni rozdział pracy poświęcono armii Królestwa Polskiego, wychodząc od genezy tego tworu politycznego, organizacji i rozbudowy sił wojska polskiego.

The thesis was devoted to the analysis of the Polish army's tactics in the years 1792-1831 based on the regulations and memoirs of Polish soldiers of that time. The dissertation consists of four chapters divided into several subsections and two annexes containing source materials and sketches. The first chapter is an introduction to the tactics of the analyzed era through a broad discussion of its conditions from the XVIII century. Based on numerous scientific works of domestic and foreign researchers, it discusses the specifics of main armies of XVIII century Europe. The second chapter presents the tactics of the crown army during the war in defense of the constitution and the Kościuszko Uprising. This part starts with an analysis of the political transformation of the 18th century Republic, the history of the Crown army in the years 1700-1788 and the importance of military reforms of the Four-Year Polish Parliament. The following pages describe the crown army in 1791-1794, including training, weapons, and combat tactics. In the third chapter, the author focused on the Polish army in the period 1797-1814, analyzing the Napoleonic tactics, genesis, and development of the Polish armed forces during the Legions and the Duchy of Warsaw, including theoretical and practical training and weapons. The final subchapters present the practical aspects of the tactics of that time. The last chapter of the thesis was devoted to the army of the Kingdom of Poland, starting from the genesis of this political creation, organization, and expansion of the Polish army forces.