Doświadczenie wychowania religijnego w rodzinie. Studium fenomenologiczne

Abstract

Praca podejmuje tematykę wychowania religijnego w rodzinie. Temat ten był wielokrotnie badany i opisywany, jednakże wśród licznych opracowań w literaturze fachowej bardzo trudno jest znaleźć takie, które analizowałyby to zagadnienie z perspektywy wewnętrznej (emic) używając jakościowych metod. Niniejsza rozprawa jest próbą wypełnienia – choćby w niewielkim stopniu – tej luki. Także wybór metody – bardzo rzadko stosowanej w dociekaniach pedagogicznych analizy ejdetycznej podyktowany był chęcią przyglądania się zjawisku z różnych perspektyw u na różne sposoby. Pierwszy rozdział poświęcony jest teoretycznym rozważaniom ujętym koncentrycznie – tzn. od opisu najszerszych zagadnień Autor stopniowo przechodzi do coraz bardziej szczegółowych. Najpierw zostają więc przedstawione wybrane definicje i klasyfikacje dotyczące rodziny i wychowania oraz nakreślony zostaje kontekst społeczno-kulturowy, w którym współczesna rodzina funkcjonuje i wychowuje. Następnie uwaga zostaje skierowana na zjawisko wychowania religijnego: jego różne aspekty ze szczególnym uwzględnieniem roli rodziny, kontekstu społeczno kulturowego, w którym się dokonuje (sytuacji pluralizmu światopoglądowego) oraz biblijnego modelu wychowania. Zakończenie rozdziału stanowi zarys modelu wychowania religijnego prezentowanego w ramach Drogi Neokatechumenalnej – czyli formacji katolickiej, w którą zaangażowani są Badani. Drugi rozdział – poświęcony metodologii badań własnych – rozpoczyna się opisem filozoficznej podstawy przyjętej metodologii czyli fenomenologii, ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji Edmunda Husserla. Na tej podstawie zakreślono zasadnicze różnice pomiędzy metodologią jakościową i ilościową, a następnie opisano najważniejsze cechy tej pierwszej – wybranej jako narzędzie dla niniejszych badań. W obrębie metodologii jakościowej szczególną uwagę poświęcono analizie ejdetycznej – zakreślono wybrane stanowiska (ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji Roberta Sokolowskiego i Andrzeja Ryka) i na ich podstawie skonstruowano podejście charakterystyczne stanowiące podstawę planowanych badań, których głównym celem było stworzenie opisu doświadczenia wychowania religijnego i uchwycenie istoty tegoż doświadczenia jawiącej się w narracjach badanych rodziców. Trzeci rozdział poświęcony jest przebiegowi i wynikom badań własnych. Pierwszy ich etap stanowiło przeprowadzenie serii wywiadów z (wybranymi celowo) rodzicami przykładającymi dużą wagę do wychowania religijnego dzieci. Zebrany w ten sposób materiał empiryczny poddany został kilkakrotnej analizie mającej na celu poszukiwanie w badanym fenomenie powszechników empirycznych oraz powiązań między nimi, aby na tej podstawie stworzyć opis doświadczenia badanych i przeprowadzić analizę struktury tegoż doświadczenia. Ostatnim krokiem analizy było wyobrażeniowe uzmiennianie badanego fenomenu mające na celu uchwycenie jego istoty. Badanie wykazało, że fundamentalną rolę w wychowaniu religijnym dzieci odgrywa doświadczenie religijne rodziców. W podsumowaniu zakreślono perspektywy dalszych badań pogłębiających przedstawione w niniejszej pracy poprzez badanie tej samej rzeczywistości przy użyciu innych metod, oraz wskazano niektóre możliwości zastosowania analizy ejdetycznej do badania innych fenomenów związanych z wychowaniem religijnym. Na podstawie wyników prezentowanych w niniejszej pracy badań sformułowano także postulaty praktyczne odnoszące się zarówno do rodziców jak i duszpasterzy. Najważniejszym z nich jest skupianie troski i energii poświęcanej wychowaniu religijnemu młodego pokolenia przede wszystkim na pogłębianiu doświadczenia religijnego rodziców.

The aim of the dissertation is an analysis of a phenomenon of religious upbringing in the family. Although this particular reality has already been researched and described multiple times, the thesis is an attempt to view it from a new perspective and by employing methods rarely used before, such as studying the experience of a parent - tutor/educator using qualitative methodology in general and eidetic analysis in particular. A series of interviews with parents involved in their children’s religious life and upbringing were conducted during the research process. The interviews subsequently underwent an in-depth, multimethod analysis in which the last step was to define the essence of the researched phenomenon. The whole process revealed the parent’s religious experience to be the foundation of religious upbringing. Several ideas concerning both theory and practice have been proposed on the basis of the research. The most important ones include an intensification of studying the reality of religious upbringing using varied methods, and directing pastoral care predominantly towards the spiritual formation of adults (parents), since it is their religious background and commitment that constitutes the key element of the young generation’s religious upbringing.