Historia, działalność i dokonania Ogólnopolskiego Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza

Abstract

Celem rozprawy było ukazanie historii, działalności i dokonań Ogólnopolskiego Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza. Towarzystwo istnieje już dwadzieścia dwa lata (od 1986 roku). Jego dorobek naukowy i wydawniczy należy do znaczących, zauważalnych w polskiej humanistyce. Dotychczas nie opracowano dziejów tego stowarzyszenia. Podjęty w pracy temat stanowi więc odpowiedź na zaistniałą potrzebę opracowania dziejów Towarzystwa Sienkiewiczowskiego.

W pracy ukazano dzieje Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza w latach 1986-2007, przybliżono charakter i sposoby jego działań, zaprezentowano osiągnięcia badawcze i wydawnicze Towarzystwa, scharakteryzowano problematykę badawczą a także dokonano oceny jego osiągnięć w odniesieniu do dokonań znaczących towarzystw literackich w Polsce.

Dysertacja składa się z pięciu rozdziałów. Rozdział pierwszy zawiera opis genezy i historii Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza. Dzieje Towarzystwa opisano chronologicznie, przybliżono ideę powstania organizacji, jej założenia statutowe oraz ich realizację. Towarzystwo powstało 21 lipca 1986 roku w Lublinie jako ruch społeczno-kulturalny, lecz nie pozbawiony ambicji naukowych. Wśród członków Towarzystwa znajdowali się przede wszystkim przedstawiciele świata nauki, znakomici humaniści i badacze. Prezesem Towarzystwa został prof. Lech Ludorowski. Towarzystwo swą działalność oparło na kilku podstawowych postulatach. Nadrzędnym celem było szerzenie znajomości i krzewienie zainteresowania dziełami Henryka Sienkiewicza, otaczanie opieką miejsc pamięci, prowadzenie badań nad życiem i twórczością autora Trylogii oraz nad ich szeroko pojętą recepcją.

W rozdziale drugim szczegółowo przedstawiono główne pola aktywności Towarzystwa. Wiele miejsca poświęcono konferencjom i sesjom naukowym, stanowiącym główny trzon jego działalności. Problematykę wystąpień zawężono do podania najważniejszych idei z ich treści. Łącznie opisano kilkadziesiąt konferencji. W treści rozdziału zamieszczono informacje o konferencjach mających miejsce przed powstaniem Towarzystwa, o kluczowym znaczeniu dla jego historii, charakteru i podejmowanych działań. Oprócz odczytów podczas konferencji odbywały się również imprezy kulturalne. Wiele sesji miało charakter peregrynacyjny, najczęściej także przybierały one formę kilkudniowych spotkań z nauką. Konferencje stanowiły doskonały sposób jednoczenia miłośników Sienkiewicza, popularyzowania pisarza w różnorodnych kręgach społecznych. W konferencjach organizowanych przez Towarzystwo brali udział przedstawiciele różnych dziedzin humanistyki, przyciągały one liczne grono zainteresowanych słuchaczy.

W dalszej części rozdziału opisano współpracę Towarzystwa z instytucjami nauki, kultury i oświaty (muzeami, bibliotekami, szkołami, wydawnictwami itd.). Rozwinięto informacje o szczególnie owocnej współpracy z niektórymi placówkami, m.in. Muzeami Sienkiewiczowskimi w Oblęgorku i Woli Okrzejskiej, Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej, Uniwersytetem Śląskim, Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Tarnobrzegu, Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną w Zamościu, Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Chełmie, Wydawnictwem Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy w Krakowie. Przedstawiono wspólnie zrealizowane projekty. Zaakcentowano współpracę z zagranicznymi badaczami i ośrodkami nauki. Należy wymienić takich uczonych, jak: prof. Stan Velea, prof. Jelena Z. Cybienko, doc. Dina Prokofiewa, prof. Aleksander Lipatow, prof. László Kálmán Nagy czy prof. Jerzy R. Krzyżanowski. Część rozdziału poświęcono również członkom Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza. Rozdział trzeci skoncentrowano tematycznie wokół problematyki podejmowanej przez członków Towarzystwa w badaniach i analizach naukowych. Badaniami objęto zagadnienia życia i dokonań Henryka Sienkiewicza, jego dorobek twórczy, recepcję utworów w kraju i zagranicą adaptacje dzieł prozatorskich na języki różnych sztuk, analizowano motywy występujące w jego twórczości, język dzieł i wiele innych problemów. Opisano fenomen "podróżomanii" autora Trylogii, wiele miejsca poświęcono jego działalności społecznej i publicystycznej, ukazano pisarza jako świadomego obywatela Polski i Europy. Wiele z poruszanych problemów badawczych miało charakter nowatorski, wiele elementów biografii i twórczości Sienkiewicza nie było wcześniej znanych i opisywanych. Powstał nowy kierunek badań zwany sienkiewiczologią. Członkowie Towarzystwa zajmowali się również innymi obszarami badawczymi obejmującymi rozległe konteksty prozy polskiej i obcej XIX i XX wieku.

W drugiej części rozdziału zaprezentowano publikacje wydawane przez Towarzystwo, w tym serie wydawnicze: Litteraria Lublinensia, Studia Sienkiewiczowskie i Edycja Bibliofilska Dzieł Henryka Sienkiewicza oraz publikacje pozaseryjne. Omówiono je pod kątem edytorskim prezentując także ich zawartość tematyczną. Towarzystwo położyło szczególny nacisk na publikowanie materiałów konferencyjnych, rezultatów prowadzonych badań, mało znanych źródeł informacji o życiu pisarza, dokumentów z nim związanych. Publikowano nieznane wcześniej, nowoodkryte pisma Henryka Sienkiewicza.

W rozdziale czwartym zaprezentowano dokonania kilku najbardziej znaczących towarzystw literackich w Polsce: Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, Towarzystwa im. Marii Konopnickiej, Stowarzyszenia Grodnian im. Elizy Orzeszkowej, Towarzystwa im. Zofii Kossak oraz Podlaskiego Towarzystwa Sienkiewiczowskiego. Zamieszczenie tych informacji pozwoliło dokonać w rozdziale piątym porównania dokonań Towarzystwa im. H. Sienkiewicza z osiągnięciami opisanych stowarzyszeń, a na tej podstawie pełnej i obiektywnej oceny jego działań. Całokształt działalności Towarzystwa Sienkiewiczowskiego uznano za wzorowy, stojący na wysokim poziomie, porównywalny z osiągnięciami innych stowarzyszeń literackich.

Do pracy dołączono obszerną bibliografię, indeks nazwisk oraz aneks z materiałem ilustracyjnym. Praca ma charakter dokumentacyjny.

The aim of this thesis is to present the history, activity and achievements of The Polish Society of Henryk Sienkiewicz. The Society has been working for more than twenty two years (since 1986) and its scientific and publishing attainments are the eminent and noticeable part of the Polish human sciences. So far the history of the Society has not been studied and compiled. Thus, the problem presented in this work is the response to the demand for researching into the history of The Sienkiewicz Society.

This work illustrates the history of The Polish Society of Henryk Sienkiewicz in the years 1986-2007 demonstrating its character and research methods as well as the research and publishing achievements of The Society. It also exemplifies the range of research problems and evaluates its output in comparison with the achievements of other well-known literature societies in Poland.

This dissertation consists of five chapters. The first chapter describes the genesis and history of The Society of Henryk Sienkiewicz. The gathered information is presented in chronological order starting with the reasons for founding the organization than enumerating its statutory stipulations and finally depicting the accomplishments. The Society was founded on the 21st of July 1986 in Lublin as a social culture movement, albeit not devoid of scholastic ambitions. Amongst the members of The Society were academics, well-known humanists and researchers, and Professor Lech Ludorowski was appointed the first chairmen of The Society. The main aim of the newly founded society was to present and propagate the literary output of Henryk Sienkiewicz, protect the memorial places, carry out studies on the life and works of the author of the Trilogy and the perception of his activity as a whole.

The scope of the activity of The Society is presented in chapter two where the details on the several dozens of the conference and academic sessions held compose its main substance. However, the problems of the conference speeches presented in this chapter have been confined to the most essential issues. In this part of the thesis there is also some information about the conferences having been held before the society was founded and being of significant importance to the future history, character and activity of The Society. Apart from speeches there were other cultural fringe events held during the conferences. Many of the sessions had a peregrinating character, although in most cases they were intimate few-day-meetings with the human science. Those conferences always attended by humanists as well as the numerous audience of devoted listeners created the unique way of uniting the enthusiasts of Sienkiewicz's works and popularizing the author to general public.

The next part of the chapter is the depiction of the cooperation of The Society with cultural and educational institutions such as museums, libraries, schools, publishing houses, in particular with The Sienkiewicz Museums in Oblęgorek and Wola Okrzejska, The University of Maria Curie Skłodowska, The Silesian University, The District Library in Tarnobrzeg, The District and Municipal Library in Zamość, The District Library in Chełm and The Publishing House of the Institute of Theology of The Missionaries in Krakow and consequently presenting the jointly-executed projects. In this chapter there is also information about the cooperation with foreign educational institutions and academics among them with Professor Stan Vele, Professor Jelena Z. Cybienko, Associate Professor Dona Prokofiev, Professor Aleksander Lipatow, Professor Laszlo Kalman Nagy and Professor Jerzy R. Krzyżanowski. Another part of the chapter concentrates on the members of The Polish Society of Henryk Sienkiewicz.

The subject of the third chapter focuses on the researches and scientific analyses carried out by the members of The Society. The researches comprised, inter alia, the life and achievements of Henryk Sienkiewicz, his literary output, the perception of his works both in the country and abroad, the adaptation of his prose to other forms of art and the motives as well as the language of his writing. Also, this part of the thesis puts the light on the phenomenon of "travel mania' so characteristic for the author of the Trilogy, his social work and journalism and also the demeanor of the writer as a fully aware citizen of Poland and Europe. Many of the materials presented here have an innovative character and many of the details of the bibliography and activity of Henryk Sienkiewicz were known or presented before. As a result a new trend of research studies called "sienkiewiczology” has been created. The members of The Society also examined other fields comprising the vast context of the nineteenth and twentieth century Polish prose.

In the second part of the chapter there are publications issued by The Society among them series: Litteraria Lublinensia, The Studies on Sienkiewicz, The Bibliophile Edition of the Works of Henryk Sienkiewicz and other extra-serial publications. All of them were analyzed with regard to the editorial work, simultaneously presenting their theme contents. The Society put special emphasis on publishing the conference materials, the results of the carried researches, the little-known sources of the information about the writer and other documents connected with him. Also, The Society published newly discovered works by Henryk Sienkiewicz.

Chapter four is the presentation of the most distinguished literature societies in Poland, for example The Literature Society of Adam Mickiewicz, The Society of Maria Konopnicka, The Association of the Citizens of Grodno bearing the name of Eliza Orzeszkowa, The Society of Zofia Kossak and The Sienkiewicz Society of The Podlasie Region. Inserting this information gave the ground for making some comparisons and evaluations of the achievements of The Polish Society of Henryk Sienkiewicz with the accomplishments of the above mentioned, which has been done in chapter five of the thesis. The overall activity of The Society has been highly appraised in comparison with the achievements of other organizations of this kind.

Finally, as this research work has a documentary character, the attachments include the ample bibliography, name index and the annex with illustrating materials.