Lateralizacja a ryzyko dysleksji : ocena umiejętności niewerbalnych i językowych dzieci sześcioletnich z odmiennymi formułami lateralizacji

Abstract

Celem pracy było porównanie osiągnięć dzieci sześcioletnich z odmiennymi formułami lateralizacji w rozwoju funkcji kluczowych dla kształtowania się kompetencji językowej. Badaniami objętych zostało 20 sześciolatków z nieustaloną skrzyżowaną lewostronną i prawostronną dominacją W eksperymencie wykorzystano zaproponowaną przez Jadwigę Cieszyńską metodę, szczegółowo opisaną w książce Nauka czytania krok po kroku. Jak przeciwdziałać dysleksji. Zastosowane narzędzie badawcze służyło ustaleniu możliwości i umiejętności dzieci oraz wyłonieniu wśród sześciolatków tych, u których mogą wystąpić trudności w czytaniu. Szczegółowej analizie oraz ocenie jakościowej i ilościowej poddano wyniki badania: sprawności motorycznej, lateralizacji, spostrzegania wzrokowego, słuchowego, umiejętności językowych, operacji myślowych i pamięci. Wyniki badania wykazały, że formuła lateralizacji w dużym stopniu wpływa na kształtowanie się funkcji psychicznych. Największe zagrożenie ryzykiem dysleksji zaobserwowano u dzieci z nieustaloną dominacją. Szczegółowa analiza danych zwróciła uwagę, że istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia trudności w nauce w przypadku dzieci ze skrzyżowaną i lewostronną dominacją.

Rezulataty badań udowodniły istnienie zależności pomiędzy formułą lateralizacji a ryzykiem dysleksji. Analiza zestawień porównawczych wskazuje na kierunek pracy, zarówno badawczej, jak i terapeutycznej. W kontekście eksperymentu najważniejszym elementem wczesnej interwencji jest holistyczna stymulacja wszystkich funkcji oraz terapia potrzebna do kształtowania się specjalizacji półkulowej i przewagi lewej półkuli dla funkcji mowy. Dotyczy to w głównej mierze systemu fonetyczno-fonologicznego, semantycznego i syntaktycznego oraz zadań sekwencyjnych.

The purpose of the dissertation was to compare the achievements among the six-year-old children with different formula of lateralization in the development of major functions which are responsible for shaping the linguistic competence. The research was conducted on twenty six-year-old children with undefined, crossed, left-handed and right-handed domination. The method suggested by Jadwiga Cieszyńska and described thoroughly in a book Nauka czytania krok po kroku. Jak przeciwdziałać dysleksji was used in the experiment. The application of research tool was used to determine the child's possibilities and abilities and choose from the group of six-year-olds the children who will experience problems in reading. The thorough analysis and evaluation in terms of quality and quantity took place in the following areas: motor ability, lateralization, auditory perception, visual perception, linguistic abilities, intellectual operations and memory. The results of the research showed that the formula of lateralization influences significantly the development of mental functions. The greatest threat of the risk of dyslexia was observed in case of children with undefined domination. The detailed analysis of the data proved that there was a huge probability of appearing the difficulties in learning among children with crossed and left-handed domination. The results of the research proved the existence of correlation between the formula of lateralization and the risk of dyslexia. The comparative analysis showed how to work in terms of research and therapy. The most important element of the early preventive therapy is the holistic stimulation of all the functions and the therapy necessary for shaping the hemisphere specialization and the predominance of the left hemisphere for speech function. This therapy refers mainly to phonetic and phonological system, semantic and syntactic system and the sequence of sentences.