Psychologiczne koncepcje mądrości

Abstract

Dokonano przeglądu psychologicznych koncepcji mądrości. Koncepcje C.G. Junga i E. Eriksona ujmują mądrość jako finalne stadium rozwoju osobowości, przejawiające się integracją i nadaniem życiu sensu. Mądrość ujmowano również jako najwyższe stadium rozwoju poznawczego: rozwinięcie myślenia relatywistycznego i dialektycznego (Riegel 1973; Kramer 2003; Labouvie-Vief 1982). Według modelu wiedzy eksperckiej zespołu P.B. Baltesa (Baltes, Staudinger 1995) mądrość obejmuje bogatą wiedzę deklaratywną i proceduralną oraz świadomość ich ograniczoności, odniesienie do sensu życia, kierowanie życiem i rozwojem, uwzględniając dobro osobiste i powszechne, odniesienie do wartości i tolerancję oraz cnoty charakteru przejawiające się w działaniu (Baltes, Glück, Kunzmann 2004). R.J. Sternberg definiuje mądrość jako zastosowanie ukrytej oraz jawnej wiedzy dla wspólnego pożytku, przez: równoważenie interesów osobistych, interpersonalnych i pozaosobowych, w krótkim i długim okresie oraz adaptację, modyfikację i zmianę środowiska (Sternberg 2001). M. Straś-Romanowska (2011) zwraca uwagę na duchowy aspekt mądrości. Możemy mówić o różnych sposobach „istnienia” mądrości: 1) mądrość jako ideał, 2) mądrość jako jakość, którą człowiek może nabywać w rozwoju, 3) mądrość jako fenomen obecny w potocznych wyobrażeniach.

Psychological concepts of wisdom were reviewed in the article. C.G. Jung and E. Erikson’s concepts describe wisdom as the final stage of personality development, manifesting itself in integration and making life meaningful. Wisdom was also described as the highest stage of cognitive development: de- veloping relativist and dialectic thinking (Riege l 1973; Kramer 2003; Labouvie-Vief 1982). According to the expert knowledge model of P.B. Baltes’ team (Baltes and Sta udinger, 1995), wisdom encompasses rich declarative and procedural knowledge, the consci ousness of their limitations, a reference to the sense of life, managing life and development taking into account personal and common good, relating to values, tolerance and virtues of character that manifest in actions (Baltes et al. 2004) . R.J. Sternberg defines wisdom as the use of secret and explicit knowledge for common benefit by balancing personal, interper- sonal and non-personal interest, both short and long-term, together with environment adaptation, modifi- cation and change (Sternberg, 2001). M. Stra ś -Romanowska (2011) draws our attention to the spiritual aspect of wisdom. We can talk about different ways, in which wisdom “exists”: 1) wisdom as perfection, 2) wisdom as a quality, that can be acquired by the man during de velopment, 3) wisdom as a phenomenon present in common imagination.