W kręgu poetyckiej grupy Tylicz

Abstract

Praca obejmuje socjologiczno-literacki opis funkcjonowania grupy literackiej Tylicz i kręgu Tylicza na tle pokolenia 68 oraz interpretację utworów uczestników kręgu (tj. Józefa Barana, Adama Ziemianina, Andrzeja Warzechy, Wiesława Kolarza, Andrzeja Krzysztofa Torbusa, Jerzego Gizelli) publikowanych w latach 1968-2006. Krąg Tylicza rozumiany jest jako pewna jedność pokoleniowa czy też odmiana wewnątrz pokolenia Nowej Fali. Za tło dla omówienia funkcjonowania grupy i kręgu oraz życiorysów poszczególnych poetów posłużył opis sytuacji społeczno-politycznej w latach sześćdziesiątych na świecie, ze szczególnym uwzględnieniem polskiej rzeczywistości. Omówiona została wspólnota generacji, podobieństwa i różnice występujące pomiędzy poszczególnymi jednościami pokoleniowymi.

W części o charakterze interpretacyjnym, w myśl „hermeneutyk ustanawiających", dokonano interpretacji tekstów odczytywanych jako efekt wyobraźni symbolicznej, mającej swoje źródła zarówno w zakorzenionych w podświadomości archetypach, jak i wyobrażeniach, symbolach zwerbalizowanych przez określoną jednostkę twórczą, ujawniających się w czytelniczej konkretyzacji. Zastosowano tu krytykę tematyczną opartą na dwóch zasadniczych elementach: idei tematu i idei utożsamienia oraz elementy krytyki mitograficznej. Zbadano tematy stanowiące pewne zespoły wyobraźniowe występujące w całokształcie twórczości poetyckiej tyliczan i dla nich reprezentatywne.

Utwory tyliczan wyznaczyły kierunek badania, ujawniły dominujące i charakterystyczne dla wszystkich autorów kręgu tematy, organizujące w sposób nadrzędny poetycki świat: poety (poezji), przestrzeni i miłości. W ich obrębie wskazano miejsca wspólne oraz wyodrębniono indywidualne cechy twórczości poszczególnych poetów.

W rozprawie określono program poetycki wpisany w utwory tyliczan oraz usytuowano ich poezję wobec tradycji literackiej. Podstawę dociekań stanowiły współczesne rozważania teoretycznoliterackie dotyczące autotematyzmu i autobiografizmu. Dokonano interpretacji poetyckich wypowiedzi tyliczan na temat misji literatury, wzorców poetyckich i odbiorców sztuki.

Wyznaczono trasę wędrówki podmiotu lirycznego w przestrzeni, w poszukiwaniu centrum. Tu nieodzownym przewodnikiem po poezji okazała się teoria sakralnego charakteru przestrzeni Eliadego, a także Bachelarda koncepcja wyobraźni poetyckiej ukierunkowanej na dom jako na obszar mityczny. Ukazano specyfikę prezentacji czasoprzestrzeni w pierwszych tomikach oraz jej rozwój.

Omówienia twórczości miłosnej dokonano w kontekście antropologicznych refleksji, m.in. Octavio Paza. Zaprezentowano koncepcje uczucia, jego rozkwitu w czasie, naturalności poszczególnych faz. Scharakteryzowano wizję miłości wpisanej w życie, refleksje o jej charakterze, szczególną uwagę zwracając na związek wyobrażenia miłości z kreacją scenerii poetyckiej oraz na przekonanie o podporządkowaniu życia ludzkiego rytmowi pór roku.

The thesis presents sociological and literary description of the functioning of Tylicz literary group and the Tylicz circle against the background of Generation '68 and the interpretation of the literary works of the poets included in the circle (e.g. Józef Baran, Adam Ziemianin, Andrzej Warzecha, Wiesław Kolarz, Andrzej Krzysztof Torbus, Jerzy Gizella), published from 1968-2006. The Tylicz circle is understood as a certain generation unity or a variation within New Wave generation. The analysis of social and political situation in the world of those times, with particular emphasis on Polish reality serves as the background for the discussion on the activities of Tylicz group and Tylicz circle and the biographies of particular poets. The community of Generation '68 was discussed, as well as similarities and differences between particular generation unities within.

The interpretational part of the thesis, according to hermeneutics includes interpretation of the texts perceived as the effect of symbolic imagination with its sources both in archetypes deeply rooted in subconsciousness as well as in imaginations, symbols verbalized with a defined creative entity which are manifested in the reader's concretization. Thematic criticism has been applied here, based on two fundamental elements: the idea of the topic and the idea of personification and elements of mitographic criticism. Topics which constitute certain imaginary sets, present in the whole poetic output of Tylicz group poets and thus very representative for them, have been analysed.

The works of Tylicz group poets have set the direction for the analysis and disclosed dominant and characteristic for the members of the group topics which organized, in a superior manner, the poetical world: of the poet (poetry), space and love. Within them, common areas have been identified and individual features of the creativity of particular poets have been indicated.

The thesis attempts to define the poetical program present in the works of Tylicz group poets, setting their poetry against the literary tradition. Contemporary theoretical and literary considerations on autothematism and autobiographism constitute the basis for the analysis. Poetical statements of Tylicz group poets on the mission of literature, poetical patterns and art recipients have been interpreted.

The route of the wanderings of the lyrical subject in the space in search of the center has been set. Eliade's theory of sacred space as well as Bachelard's concept of poetic imagination directed at the home as a mythical area turned to be necessary guidelines through the poetry. The characteristics of the manner in which the concepts of time and space were presented in the early poetry books of the poets and the way it developed have been shown.

Love poetry of Tylicz group poets was discussed in the context of anthropologic cogitations, among the others those by Octavio Paz. The concepts of love, its growth in time and the naturalness of particular phases are shown. The vision of love intermingled with life and cogitations on its character have been presented with particular emphasis on the relationship of love imagination with poetical scenery creation and the conviction on subjecting human life to natural rhythm of the year's seasons.