Zachowania prospołeczne dzieci w wieku przedszkolnym

Abstract

Niniejsza praca ma na celu wypełnienie luki, jaką wywołuje brak badań dotyczący zachowań prospołecznych dzieci w wieku przedszkolny. Nadrzędnym celem pracy było poznanie mechanizmów zachowań prospołecznych u dzieci w wieku przedszkolnym co ułatwiło autorowi dysertacji opracowanie programu wychowawczo-profilaktycznego „Nie jestem sam". Celem eksperymentu w tej rozprawie było zbadanie: Jakie są zachowania prospołeczne u dzieci uczestniczących i nie uczestniczących w programie „Nie jestem sam”?. Podstawę teoretyczną dysertacji stanowi teoria rozwoju moralnego dziecka według Lowrenca Kohlberga. Społeczno-moralny rozwój według Kohlberga obejmuje trzy poziomy, których rezultatem końcowym jest ukształtowanie człowieka dojrzałego z poczuciem dobra i sprawiedliwości. Takie rozumienie rozwoju społecznego i moralnego rozpatrywane jest na etapie powstawania zachowań prospołecznych u dzieci w wieku przedszkolnym. W definicji Małgorzaty Karwowskiej Struczyk, zachowania prospołeczne ujęte są dwojako „ W węższym ujęciu są to działań podejmowane na rzecz innych, z poświęceniem, ale bez względu na zewnętrzną nagrodę lub karę. Oraz definicja szeroka obejmuje wszystkie zachowania odbierane pozytywnie przez innych — zachowania przyjacielskie, obdarowanie kogoś, pomaganie, opiekowanie się3. Z uwagi na możliwość moderowania tych zachowań na etapie przedszkolnym konieczne wydają się poznanie ich, ponadto zachowania prospołeczne wpływają na uspołecznienie całej ludzkości. Opracowany przez autora dysertacji program wychowawczo-profilaktyczny „Nie jestem sam” odegrał fundamentalne znacznie w prowadzonym eksperymencie. Służył on celom modelowania zachowań badanych dzieci. Okres średniego dzieciństwa to czas w którym mamy do czynienia szczególnie często z tą formą zachowania prospołecznego, które dotyczy współpracy, pomagania, dzielenia się, życzliwości tolerancji. Te kategorie zachowania stały się przedmiotem eksperymentu prowadzonego w niniejszej dysertacji. Eksperymentem pedagogicznym objęto dzieci uczęszczające do przedszkola. W badaniu zastosowano eksperyment dwu grupowy z etapem pretestu i posttestu w trzech etapach. Pierwszy etap pretest polegał na wybraniu grup: eksperymentalnej i kontrolnej. Zabieg eksperymentalny pomógł poznać czy: zachowania prospołeczne występują w naturalnych sytuacjach, podczas zabaw i zajęć dzieci na terenie przedszkola? Analiza wyników obejmowała zmienne niezależne: Programowanie oddziaływań wychowawczo-profilaktycznych. Oddziaływanie wychowawczo- profilaktyczne związane z programem „Nie jestem sam”. Zmienne zależne, do których należy zaliczyć: Zachowania prospołeczne dzieci będących w wieku przedszkolnym w naturalnych warunkach. Przeprowadzono obserwacje uczestniczące, test niedokończonych historii. Podczas kolejnego etapu obie grupy potraktowano w sposób zróżnicowany. Grupę eksperymentalną poddano oddziaływaniu eksperymentalnemu, w formie programu „Nie jestem sam ". W badaniu przeprowadzono łącznie dwadzieścia zajęć wychowawczo- profilaktycznych w tym: szesnaście dla dzieci i cztery dla ich rodziców, oraz pedagogizację rodziców. Natomiast w grupie kontrolnej nie wprowadzono programu. Po ustaniu oddziaływania eksperymentalnego, badanie zostało przeprowadzone w obu grupach, na podstawie obserwacji i testu niedokończonych historii. Wskaźniki potwierdziły hipotezy podjęte w ramach oddziaływań wychowawczo-profilaktycznych w formie programu „Nie jestem sam”. Wskazały na zmianę częstotliwości zachowań prospołecznych dzieci sześcioletnich. Przeprowadzona analiza statystyczna udowodniła, że na pierwszym etapie pretest dzieci nie zachowywały się prospołecznie. Natomiast po wprowadzeniu program na drugim etapie częstotliwość tych zachowań wzrosła a nawet w wielu przypadkach zachowania prospołeczne występowały u dzieci zawsze. Opracowany program okazał się skutecznym materiałem wychowawczo- dydaktycznym i przyniósł duże efekty profilaktyczne i wychowawcze. Konstruowanie takich programów dla dzieci w wieku przedszkolnym będzie perspektywą rozwoju społecznego dzieci, poprawy ich warunków w przyszłości co przedkłada się na życie społeczne całej ludzkości. Prowadzone prace badawcze będą kontynuowane w celu poszukiwanie nowych rozwiązań dla sfery empirycznej i praktyki pedagogicznej, natomiast program wychowawczo-profilaktyczny jest materiałem metodycznym i edukacyjnym dla nauczycieli, studentów i rodziców w naszym kraju.

The purpose of this thesis is to fill the gap caused by the lack of research into the social behavior of children leading to abnormal social functioning of a human being. The main purpose was to learn about mechanisms of prosocial behavior in preschool children, which facilitated the development of the own program "I am not alone". The aim of the experiment in this dissertation was to investigate what are the behaviors of children participating in and not participating in the "I am not alone" program. According to Lawrence Kohlberg, the theoretical basis of the dissertation is a view of the child's moral development, it includes three levels, the end result of which is the formation of a mature man with a sense of goodness and justice. This understanding of social and moral development is considered at the stage of pro-social behavior in preschool children. In the definition of Małgorzata Karwowska-Struczyk, pro-social behavior is included in two ways: In a narrower sense, these are actions undertaken for the benefit of others, with dedication, but regardless of the external reward or punishment. And the broad definition covers all behaviors received positively by others – friendly behaviors, giving someone, helping, caring. Due to the possibility of moderating these behaviors at the pre¬school stage, it seems necessary to learn about them, moreover, prosocial behaviors affect the socialization of all humanity. The "I am not alone" educational and preventive program developed by the author of the dissertation played a fundamental role in the experiment. It served the purposes of modeling the behavior of the children studied. The period of middle childhood is a time when we are dealing especially often with this form of prosocial behavior, which involves cooperation, helping, sharing, and kindness of tolerance. These categories of behavior have become the subject of an experiment conducted in this dissertation. Preschool children took part in a pedagogical experiment. The study used a two-group experiment with a pre-test and post-test phase in three stages. The first stage of the pretest consisted in selecting experimental and control groups. The experimental procedure helped to know if: prosocial behawior occurs in natural situations during; children's play and activities in the kindergarten. Results analysis included independent variables: Programming of educational and preventive interactions. Educational and preventive impact related to the program"! am not alone", Dependent variables which should be included. Prosocial behavior of preschool children in natural conditions. Participant observations were carried out, "test of unfinished stories". During the next stage, both groups were treated differently. The experimental group was subjected to experimental interaction in the form of the "I am not alone" program. A total of twenty educational and preventive classes were conducted, including sixteen for children and four for their parents, and pedagogization of parents. However, no program was introduced in the control group. After the cessation of experimental impact, the study was conducted in both groups, based on observation and testing of unfinished stories. Indicators which confirmed the hypotheses taken as part of the educational and preventive impact in the form of the "I am not alone" program indicated a change in the frequency of pro-social behavior of six-year-old children. The conducted statistical analysis proved that at the first stage the pretest children did not behave socially. However, after the program was introduced in the second stage, the frequency of these behaviors raised and even in many cases prosocial behavior has always occurred in children. The developed educational and preventive program occurs to be an effective educational and didactic material and brought great preventive and educational effects. Creating such programs for preschool children can give the opportunity to develop children, improve their conditions in the future, which contributes to the social life of all humanity. Research work will be continued to search for new solutions for the empirical sphere and pedagogical practice, while the preventive education and training program is a methodical and educational material for teachers, students and parents in our country.