Human and civil rights of persons with disability in the Czech Republic at the beginning of the 21st century. Possibilities and limitations

Abstract

Artykuł przedstawia podstawowe trendy, jakie można zaobserwować w Republice Czeskiej „u progu nowego stulecia” w sferze postrzegania, szacunku, zachowywania i przestrzegania praw człowieka i praw obywatelskich osób niepełnosprawnych. Stosunek danego społeczeństwa do osób niepełnosprawnych był zawsze „papierkiem lakmusowym” historii, ponieważ ukazywał jego życie wewnętrzne i określał, na czym skupiała się uwaga społeczna. W przypadku Republiki Czeskiej, w historii stosunku państwa do osób niepełnosprawnych można wyodrębnić trzy okresy, które zostaną pokrótce omówione wraz z ich praktycznymi konsekwencjami. • Okres początkowy (1990-1992/1993). Okres fundamentalnych zmian społecznych, który przyniósł też zmianę jakościową pozycji osób niepełnosprawnych. Powstały setki niepaństwowych stowarzyszeń opartych na prawie obywatelskim. Stworzono nowe udogodnienia służące wsparciu osób niepełnosprawnych, głównie w obszarze edukacji i opieki społecznej. Rządowa komisja ds. osób niepełnosprawnych (powołana przez rząd czeski na podstawie ustawy nr 151 z dnia 8/5/1991). Przyjęcie pierwszego Narodowego Planu Pomocy. Ogromna otwartość (na szczeblu politycznym i administracyjnym) przy rozważaniu próśb i potrzeb osób niepełnosprawnych. • Lata dziewięćdziesiąte (1993-1998/1999). Zjednoczenie organizacji służących osobom niepełnosprawnym, utworzenie profesjonalnych jednostek administracyjnych odpowiedzialnych za dany obszar. Dalszy rozwój tzw. sektora non-profit, powstają nowe formy i metody pracy z i dla osób niepełnosprawnych. Pod koniec tego okresu przygotowany zostaje Narodowy Plan Równych Szans dla Osób Niepełnosprawnych. Najważniejsze nakazy prawne określające dziedziny ściśle dotyczące osób niepełnosprawnych (np. opieka społeczna, edukacja, transport) zostają przyjęte lub poprawione. • Koniec lat dziewięćdziesiątych do chwili obecnej. Rośnie ilość problemów postrzeganych przez kluczowych partnerów, tj. z jednej strony reprezentacji polityczno-administracyjnej, a z drugiej przedstawicieli organizacji osób niepełnosprawnych - wzajemne sprzeczności. Dynamika ich rozwiązywania obniża się. Przeważa podejście warunkujące i poprawiające poprzednio uformowane systemy, często przy braku ich odpowiedniej analizy i oceny wyników.