Wychowanie ku wartościom - o wychowaniu z perspektywy polskiego dworu

Abstract

Przedmiotem rozważań w niniejszym tekście jest problematyka wartości prezentowanych przez ludzi wychowanych w duchu polskiego dworu. Jest to zagadnienie, które w okresie powojennym nie znajdowało się w spektrum szczególnych zainteresowań teoretyków i praktyków wychowania. Jak pisze Irena Domańska-Kubiak: „Skazano bowiem na zapomnienie i usiłowano wykreślić z tradycji narodowej dorobek klasy społecznej wiodącej w kulturze przez setki lat. Nie prowadzono badań naukowych na temat ziemiaństwa i nie wydawano literatury, która by o nim opowiadała” (2004: 190). W ostatnich latach tematyka ta coraz częściej pojawia się w różnego typu publikacjach. Proces wprowadzania młodego człowieka w świat kultury ziemiańskiej, która miała system wartości przez pokolenia pielęgnowanych i afirmowanych całym życiem, jest dla badacza niezwykle ciekawy w aspekcie poznawczym. Ich urzeczywistnianie i wierność tym wartościom w różnych sytuacjach, zarówno w odniesieniu do indywidualnych losów poszczególnych osób, jak i grupy czy warstwy społecznej jest opisywana w pamiętnikach i literaturze wspomnieniowej. W dobie wszechobecnego relatywizmu i podkreślanego braku autorytetów problematyka ta nabiera szczególnego znaczenia. Badania z tego zakresu odnoszą się do aksjologicznych podstaw wychowania. Zasygnalizowana w tytule problematyka wskazuje na określone miejsce, w którym proces wychowania był realizowany. Miejscem tym był dom rodzinny, kształtujący osobowość i charakter człowieka. Ten dom, z którego perspektywy wymienione będą tylko wybrane zagadnienia wychowawcze, to dwór polski. Chociaż do dnia dzisiejszego zostało ich niewiele „Dwór polski pozostał częścią tej ziemi, częścią naszego o niej myślenia, częścią nas samych, zapisem odziedziczonym z krwią przodków” (Markowski 2006: 11).