Różne sposoby definiowania nazw wartości przez dzieci dziewięcioletnie

Abstract

Z badanych definicji nazw wartości wynika, że dzieci najchętniej podejmują próbę porównania teraźniejszości z przeszłością, stąd w ich wyjaśnieniach tak wiele odniesień do czasów przeszłych i zaobserwowanych doświadczeń innych ludzi. Tłumaczenia świadczą również o respektowaniu świata wartości, uwzględnianiu praw moralnych, pozytywnym nastawieniu do drugiego człowieka oraz potrzebie działania na rzecz innych. W sumie ponad połowa dziewięciolatków definiuje nazwy wartości zgodnie ze znaczeniem słownikowym lub udziela odpowiedzi pozostającej blisko normy językowej. W około 1/4 wypowiedzi dzieci stworzyły własne definicje, uzewnętrzniając w nich swój sposób widzenia świata i ujawniając swoją nieporadność językową. Także w około 1/4 wypowiedzi definiowane nazwy wartości zostały połączone z innymi nazwami abstrakcyjnymi, czasem synonimicznymi, lecz częściej z wyrazami z innych pól semantycznych, lub w wyjaśnieniach, zamiast definiowanej nazwy użyty został wyraz konkretny – podstawowy. Łatwiej jest bowiem dziewięciolatkom odnieść nazwę wartości do jej podstawy słowotwórczej, zamiast zbudować jej definicję. W ten sposób zobrazowane jest myślenie dziecka w wieku dziewięciu lat, gdy poziom jego myślenia pozostaje jeszcze w stadium operacji konkretnych. Kształt dziecięcych definicji wskazuje wyraźnie, że potrzebny jest czas nie tylko dla osiągnięcia właściwego poziomu rozwoju intelektualnego, lecz także doskonalenia umiejętności językowych dzieci w zakresie precyzyjnego komunikowania myśli. Z konkluzji tej wynikają także wskazówki dla nauczycieli dbających o planowy rozwój czynnego słownika uczniów w młodszym wieku szkolnym. Materiałem do takich zadań dydaktycznych mogą się stać nazwy wartości.