Przestrzenie pamięci. Wizualizacja zagadnień interdyscyplinarnych z pogranicza kognitywistyki, psychologii i filozofii umysłu

Abstract

Tematem rozprawy doktorskiej jest eksploracja poznawczego potencjału graficznej wizualizacji informacji jako metody ułatwiającej zapamiętywanie, na przykładzie autorskiego projektu o nazwie Notes Mnemosyne, zainspirowanego metaforami pamięci oraz mnemotechniką. W obszarze badawczym pracy znalazły się takie kwestie, jak: obrazowość języka opisującego zjawisko pamięci, metafora jako narzędzie myślenia, pamięć wzrokowa i wizualizacja, mnemotechnika i poznawcza rola porządku przestrzennego, wizualna reprezentacja informacji i rodzaje wizualizacji na podstawie aktywowanych procesów poznawczych. W pierwszej części rozprawy prezentuję wybrane, zmieniające się wraz z epoką, obrazowe formy przedstawiania i wyjaśniania pamięci. Następnie opisuję metody mnemotechniczne, ze szczególnym podkreśleniem tych, które opierają się na mobilizacji pamięci wzrokowej. Dużo uwagi poświęcam tzw. metodzie loci, w której kluczową rolę pełni porządek przestrzenny. W kolejnych rozdziałach poznawcze wartości porządku przestrzennego przenoszę na grunt projektowania informacji. Przestrzeń traktowana jest przeze mnie jako narzędzie do konstruowania przejrzystych i łatwych do zapamiętania komunikatów wizualnych. W obszarze wizualizacji informacji poruszam zagadnienia związane z komunikacją diagramatyczną, pokazuję możliwości klasyfikacji diagramów oraz podaję ich zastosowanie. Część pierwsza jest zakończona podsumowaniem, w którym przywołuję najważniejsze kwestie dotyczące metod aktywizacji i usprawniania procesu zapamiętywania. Część druga rozprawy jest poświęcona opisowi projektu artystycznego o nazwie Notes Mnemosyne. Opisuję w niej proces projektowy od ukształtowania założeń do szczegółowego opisu projektu pod kątem formalnym. Prezentuję pierwsze koncepcje projektowe, przedstawiam wyniki badań nad funkcjonalnością i zastosowaniem projektu, omawiam sposoby wykorzystania notesu oraz dokonuję jego szczegółowej prezentacji ze strony wizualnej i technicznej. W zakończeniu dzielę się własnymi przemyśleniami na temat opisanej pracy badawczo-projektowej oraz poddaję ocenie uzyskane wyniki.

The topic of this dissertation is an exploration of the cognitive potential of information visualization as a method to facilitate memorization, using the example of the author's project called Mnemosyne Notebook. The project consists of memory metaphors and mnemonics. The research area of the dissertation includes such issues as: language imagery describing memory phenomenon, metaphor as a tool for thinking, visual memory and visualization, mnemonics and the cognitive role of spatial order, visual representation of information and types of visualization according to activated cognitive processes. In the first part of the dissertation, I present a selection of pictorial representations of memory that have evolved over time. Afterwards, I describe mnemonic methods, with particular emphasis on those, that are based on the activation of visual memory. I devote considerable attention to the so called loci method, in which spatial order plays a crucial role. In the following chapters, I transfer the cognitive values of spatial order to the field of information design. I regard space as a tool for constructing clear and memorable visual messages. In the area of information visualization, I explore issues related to diagrammatic communication, by presenting possible classifications of diagrams and their applications. The first part is concluded with a summary in which I recall the most important aspects of activating and improving the memorization process. Part two of the dissertation is devoted to the description of an art project called Mnemosyne Notebook. Firstly, I present the design process starting from the formation of the design objectives, to a detailed description of the project. I discuss the first design concepts, present the results of functionality tests of the project including possible ways in which the project can be used. Finally, I give a detailed presentation of the notebook, considering its visual form and implementation. In conclusion, I share ideas on the described research and design work and provide an evaluation of the results obtained.