Ruch islamistyczny w konflikcie syryjskim 2011-2021

Abstract

Ruch islamistyczny był ważnym aktorem niepaństwowym w konflikcie syryjskim. Posiadał wsparcie z zewnątrz, zarówno ze strony państw (m.in. Turcji, Kataru, Arabii Saudyjskiej), jak i aktorów niepaństwowych (np. Bractwa Muzułmańskiego, Al- Kaidy i indywidualnych donatorów). W Syrii większość stanowili sunnici, zatem ruch ten mógł liczyć na szerokie poparcie. Wykształcił szereg kompetencji: politycznych (łącznie z uzyskaniem terytorium i budową własnej administracji), ideologicznych (stworzył własną doktrynę) i wojskowych (w tym organizacja formacji zbrojnych, zdolnych nawet do działań symetrycznych). Mimo to nie był w stanie przejąć władzy w państwie, głównie ze względu na wewnętrzne podziały, brak konsensu co do metod oraz skuteczność innych aktorów. Syryjczycy nie opowiedzieli się jednoznacznie za projektem islamistycznym; nie był dla nich odpowiednio atrakcyjny, a jego brutalność i purytanizm zrażały ludzi. Ponadto islamiści byli podzieleni, co utrudniało percepcję ruchu i zrażało ze względu na walki, które prowadzili między sobą zamiast przeciwko reżimowi. Mimo licznych podziałów, walk przeciwko sobie i działania przeciw państwu narodowemu ruch islamistów odniósł znaczące sukcesy militarne. Istniało duże prawdopodobieństwo pokonania władz państwowych. Brak zwycięstwa powinien być przez islamistów traktowany jako porażka na własne życzenie, w znacznej mierze spowodowana ich błędami, głównie politycznymi. Książka składa się ze Wstępu, czterech rozdziałów, Podsumowania oraz Aneksu. W rozdziale 1 Dżahilijja – wprowadzenie do konfliktu w Syrii i podstawowych terminów zoperacjonalizowane zostały podstawowe pojęcia: islamizm, dżihad i szahid. Część ta ma charakter syntetyczny; przede wszystkim pozwala lepiej zrozumieć ideologię czy terminologię stosowaną przez opisany ruch. Ponadto jeden podrozdział jest wprowadzeniem do historii konfliktu. Rozdział 2, najobszerniejszy, to Nurt Al-Kaidy. Jest to przedstawienie ewolucji ruchu dżihadystycznego związanego z Al-Kaidą. Główny nacisk położyłem na przedstawienie drogi przebytej od organizacji franczyzowej w Iraku do samodzielnego podmiotu, jakim było Państwo Islamskie. Rozdział 3 przedstawia inne formacje islamistyczne, które nie wywodzą się z nurtu Al-Kaidy. Przedstawiłem w nim największe formacje: Ahrar asz-Szam oraz Bractwo Muzułmańskie, a także największe organizacje islamistyczne powstałe w Syrii, działające jedynie w wymiarze lokalnym: Dżaisz al-Islam, Liwa at-Tauhid, Dżaisz al-Izza, Nour ad-Din az-Zenki. Rozdział 4 Muhadżirowie – obcokrajowcy w Syrii poświęcony został zjawisku udziału w konflikcie syryjskim obcokrajowców, którzy byli znaczącą siłą. Ocenia się, że brało w nim udział ponad 170 tys. osób. Wiele z nich wchodziło w skład samodzielnych oddziałów w ramach poszczególnych organizacji, a nawet zakładało własne organizacje, które stawały się stronami konfliktu. Książkę kończy Podsumowanie, w którym prezentuję wyniki analizy w odniesieniu do postawionych celów i pytań badawczych. Dokonałem w nim krótkiej analizy w zakresie sytuacji w Syrii i jej ewentualnych dalszych losów. Przedstawiłem główne wnioski dotyczące przyczyn tak dużego znaczenia ruchu islamistycznego, jego potencjalnego znaczenia dla bezpieczeństwa, jak również wyliczenia uwidocznionych słabych stron. Odniosłem się także do znaczenia, specyfiki i ważkości graczy niepaństwowych we współczesnych konfliktach zbrojnych na przykładzie formacji islamistycznych.