System awansu nauczycieli w kontekście ich rozwoju zawodowego

Abstract

W pracy pt. „System awansu nauczycieli w kontekście ich rozwoju zawodowego przyjęłam jako ramowy problem badawczy pytanie: W jakim stopniu system awansu nauczycieli jest czynnikiem determinującym ich rozwój zawodowy oraz zmiany w szkole. Na podstawie literatury przeprowadziłam rozważania dotyczące, tak ważnego w zawodzie nauczycielskim, rozwoju i awansu zawodowego. Dokonałam przeglądu dotychczasowych badań ze szczególnym uwzględnieniem opinii środowiska oświatowego na temat awansu zawodowego i jego wpływu na osiągnięcie efektów zakładanych przez MEN. W celu uzyskania informacji dotyczących istoty systemu awansu nauczycieli w kontekście ich rozwoju zawodowego oraz dokonujących się za jego sprawą zmian w szkole wykorzystałam opracowane przeze mnie kwestionariusze ankiet dla nauczycieli, dyrektorów oraz ekspertów komisji kwalifikacyjnych/egzaminacyjnych a także kwestionariusz wywiadu dla wizytatorów Kuratorium Oświaty w Krakowie pełniących równocześnie funkcję przewodniczących komisji kwalifikacyjnych/egzaminacyjnych dla nauczycieli mianowanych ubiegających się o stopień nauczyciela dyplomowanego. Grupy badanych liczyły odpowiednio 404 nauczycieli, 56 dyrektorów szkół, 160 ekspertów komisji kwalifikacyjnych/ egzaminacyjnych oraz 9 wizytatorów KO. Na podstawie odpowiedzi respondentów dowiedziałam się, jakie czynniki mają wpływ na przebieg ścieżki kariery, poznałam okoliczności wzmagające i obniżające efektywność pracy dydaktyczno- wychowawczej oraz motywy uczestnictwa nauczycieli w procesie awansu zawodowego. Dzięki przeprowadzonym badaniom dowiedziałam się, w jaki sposób system awansu determinuje rozwój zawodowy, jaki ma wpływ na jakość świadczonych przez nauczycieli usług edukacyjnych, oraz w jakich obszarach nauczyciele podejmują szczególną aktywność. Badania ukazały również związki między systemem awansu a sferą rozwoju osobistego i życiem nauczycieli a także umożliwiły poznanie opinii respondentów na temat stopnia spełnienia poszczególnych założeń wdrożonej w 2000 roku pragmatyki zawodowej nauczycieli. Istotnym elementem moich badań było także poznanie mocnych i słabych stron obowiązującej procedury oraz zaproponowanie w niej pożądanych zmian i ukazanie innych sposobów mających na celu stymulowanie rozwoju zawodowego. Na podstawie odpowiedzi badanych wyciągnęłam wnioski, które mogą okazać się przydatnymi wskazówkami dla osób odpowiedzialnych za koncepcyjne opracowanie zmian dotyczących edukacji. Wśród propozycji, których wykorzystanie mogłoby uskutecznić obowiązujący systemu awansu zawodowego nauczycieli, pomocna byłaby zmiana polegająca na odbiurokratyzowaniu procedury, wydłużeniu ścieżki formalnego rozwoju czy też przeformułowaniu wymagań niezbędnych do uzyskania poszczególnych stopni awansu. Pożądane byłoby również wprowadzenie egzaminu praktycznego, poszerzenie skali ocen dorobku zawodowego, zwiększenie roli awansu szkolnego w strukturze poziomej oraz określenie standardów, według których można byłoby obserwować, czy rozwój następuje również po otrzymaniu awansu. Studia teoretyczne a także badania empiryczne dotyczące rozwoju i awansu zawodowego nauczycieli, pozwoliły na zdiagnozowanie tego problemu oraz uzmysłowiły potrzebę podjęcia szerszych badań. Chodzi bowiem o to, aby uzyskane wnioski służyły poprawie tak istotnego dla profesji nauczycielskiej obszaru i przyczyniły się do ulepszenia całokształtu procesu dydaktyczno-wychowawczego. Dysertacja powstała z nadzieją, że czytelnicy dostrzegą w niej ważne inspiracje do dalszych poszukiwań i działań praktycznych.