Edukacja ekologiczna młodzieży szkół ponadpodstawowych w wybranych rejonach Polski południowo-wschodniej

Abstract

Obecnie coraz częściej mówimy o pogarszaniu się środowiska człowieka, toczą się dyskusje i odbywają konferencje związane z losami współczesnego świata, a ekologia jest tematem, który znajduje wielu orędowników. Może to konieczność, a może po prostu moda i nie wypada mówić inaczej. Niezależnie od szczerości intencji ekologicznych faktem pozostaje problem stosunku człowieka do otaczającej go przyrody. Skala zubożenia środowiska, które spowodował i może, w toku dalszego rozwoju cywilizacyjnego, spowodować człowiek, jest tak duża, iż sami możemy doprowadzić do zniszczenia swojego miejsca bytowania na naszej planecie. W krajach wysoko rozwiniętych, gdzie degradacja środowiska zaczęła przybierać niepokojące rozmiary rozwinęły się społeczne ruchy ekologiczne. Doprowadziły one do zmian w świadomości wielu ludzi, a wręcz obecnie do zmian całej legislacyjnej polityki gospodarczej państw o wysokim poziomie technologicznym. Nikt dzisiaj bezkarnie nie może niszczyć tego, co powinniśmy przekazać następnym pokoleniom. Spowodowały to akcje tzw. Zielonych na całym świecie i oczywiście możliwości szybkiego i rzetelnego przekazu informacji w dobie Internetu i telefonii komórkowej. W Polsce przez długi czas aktywność proekologiczna społeczeństwa nie była możliwa. Jednocześnie panujący system polityczno-gospodarczy doprowadził do ogromnych zniszczeń środowiska przyrodniczego. Dopiero od początku lat osiemdziesiątych powstały warunki do rozpoznania stanu środowiska i kształtowania w społeczeństwie świadomości ekologicznej. Problemy ochrony środowiska, jak sądzono, można rozwiązać przy pomocy potężnych nakładów finansowych i działań technicznych popartych głęboką wiedzą. Okazało się, że środki te są konieczne, ale niewystarczające. Mogą one złagodzić lub opóźnić degradację środowiska, lecz nie usuną źródła jej przyczyn, tkwiących w mentalności człowieka. Zmiany zacząć należy zatem od systemu wychowania młodych pokoleń, od zmiany stylu życia, od wskazania nowej hierarchii wartości: budowania nowej „cywilizacji ekologicznej". Najprostszym, choć żmudnym sposobem ewolucji świadomości jest mądra edukacja ekologiczna całego społeczeństwa. Podstawy tych zmian tworzą dzisiaj nieliczni, zafascynowani naturą lub przekonani, że ochrona środowiska jest koniecznością cywilizacyjną współczesnego człowieka. Jest to efekt ewolucji kultury nowoczesnego społeczeństwa, ale też: konieczność zmiany warunków życia nie jednostek, lecz całej populacji ludzkiej. Moje zajęcie się ekologią było naturalnym efektem zainteresowań naukami ścisłymi i przyrodniczymi. Jako chemik, czułem potrzebę poznania świata w skali mikro-, oraz poznania świata zwierząt i roślin, a dalej - dostrzeżenia relacji i działania składników biotycznych i abiotycznych otaczającej nas biosfery. Stwierdziłem z niepokojem, że ludzie szczególnie młodzi tak niewiele wiedzą, co się dzieje wokół, w otaczającym nas środowisku przyrodniczym. Włączając się aktywnie do działalności ekologów, jako nauczyciel akademicki postawiłem sobie za cel: szerzenie nowoczesnej, ciekawej edukacji ekologicznej. W niniejszym opracowaniu przedstawiam podstawowe informacje dotyczące edukacji ekologicznej na świecie i w Polsce. Główną część książki stanowi ocena stanu edukacji środowiskowej uczniów przeprowadzona w latach 1998-1999. Jest ona efektem badań własnych na temat: „Edukacja ekologiczna młodzieży szkół ponadpodstawowych w województwach Polski południowo-wschodniej’’ oraz badań statutowych prowadzonych w Katedrze Pedagogiki Akademii Pedagogicznej w Krakowie na temat: „Ocena zachowań zdrowotnych oraz działalności ekologicznej młodzieży szkół ponadpodstawowych”.