| dc.description.abstract | Celem pracy było zbadanie i określenie teoretycznych podstaw, na których można oprzeć nauczanie interpunkcji
rosyjskiej polskich studentów-rusycystów, oraz opracowanie metodycznych zasad kształtowania się u nich nawyków
interpunkcyjnych. Rozdział 1 rozprawy - „Podstawy naukowe nauczania interpunkcji języka rosyjskiego" - nosi
charakter przeglądowy i zawiera wiedzę, stanowiącą teoretyczną podstawę empirycznej części rozprawy. Paragraf
„Podstawy lingwistyczne nauczania interpunkcji rosyjskiej" zawiera charakterystykę interpunkcji, uwzględniającą jej
najnowsze interpretacje: interpunkcja -z jednej strony - stanowi skodyfikowany system zasad i reguł, z drugiej
strony - zmieniający się i rozwijający się system, determinowany dynamicznym rozwojem języka rosyjskiego.
Współczesne zasady interpunkcji funkcjonujące w języku rosyjskim tworzą: zasada formalno-gramatyczna, zasada
logiko-semantyczna oraz zasada związku interpunkcji z intonacją mowy ustnej. Zasada formalno-gramatyczna stanowi
podstawę skodyfikowanego systemu reguł interpunkcyjnych uwzględniających strukturę składniową zdania. Zasada
logiko-semantyczna uwzględnia treści zawarte w zdaniu i ich wpływ na odpowiedni dobór znaków przestankowych. Z
kolei intonacja wywiera wpływ na sposób strukturalnego czy też logiko-semantycznego dzielenia mowy pisanej za
pomocą znaków interpunkcyjnych. Podstawy teoretyczne umożliwiające konstruowanie modelu eksperymentalnego tworzy
również wiedza z zakresu normy interpunkcyjnej; funkcji znaków przestankowych; specyfiki stosowania znaków
interpunkcyjnych w tekstach rożnych studiów funkcjonalnych oraz cech interpunkcji rosyjskiej - takich, jak jej
wielowariantowość, fakultatywny charakter. Drugi paragraf zawiera wiedzę z zakresu psychologii, dydaktyki i
metodyki tworzącą podstawy naukowe modelu eksperymentalnego nauczania interpunkcji studentów rusycystyki. Podstawy
psychologiczne modelu eksperymentalnego stanowi uwzględnienie mechanizmów psychicznych, warunkujących efektywną
akwizycję interpunkcji - takich, jak przyswajanie pojęć właściwych składni, funkcjonowanie mowy wewnętrznej i
działanie pamięci krótkotrwałej. Zostały omówione również istotne z punktu widzenia psycholingwistyki zagadnienia -
takie, jak 1) struktura interpunkcyjnych umiejętności i nawyków; 2) ich wzajemna zależność; 3) etapy i
uwarunkowania ich kształtowania oraz 4) wymagania, które powinny spełniać kształtujące je ćwiczenia. Specyficzny
charakter struktury umiejętności i nawyków interpunkcyjnych jest motywowany złożonością i wieloaspektowością
interpunkcji rosyjskiej. Jej prawidłowe stosowanie wymaga odnajdywania w komunikatach pisemnych logiko-
semantycznych i strukturalnych komponentów i podejmowania decyzji ich wydzielania lub oddzielania znakami
przestankowymi. W związku z tym opanowanie większości zjawisk interpunkcyjnych nie może podlegać pełnej
automatyzacji i pozostaje tylko na poziomie umiejętności, czynności wykonanych świadomie, na podstawie reguł
funkcjonujących w mowie zewnętrznej lub wewnętrznej. Za czynniki, konstruujące model eksperymentalny, należy uznać
również wiedzę, traktującą o realizacji zasad dydaktyki ogólnej - zasad naukowości, łączenia teorii z praktyką
dostępności, trwałości wiedzy, poglądowości, stopniowania trudności, i wiedzę o specyficznych zasadach akwizycji
interpunkcji rosyjskiej. Chodzi tu o 1) zasadę konieczności analizy budowy, składu i typów zdań, logiko-
semantycznych i składniowych związków między ich komponentami i częściami; 2) zasadę konieczności rozwijania słuchu
intonacyjnego; 3) zasadę kształtowania umiejętności i nawyków sprawnego stawiania znaków interpunkcyjnych w
procesie pisania, w związku z formułowaniem myśli; 4) zasadę stopniowego przyswajania przez uczących się reguł
interpunkcyjnych. Rozdział 2 rozpoczyna części empiryczne rozprawy. Jest poświęcony wieloczynnikowej diagnozie
stanu faktycznego nauczania interpunkcji rosyjskiej na kierunkach rusycystycznych. Badania diagnostyczne zostały
przeprowadzone w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie, Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Rzeszowskim i
Uniwersytecie Śląskim, nosiły charakter diagnozy poprzecznej. Na potrzeby badań zostały opracowane i zastosowane
materiały diagnostyczne i strategie, dotyczące analizy prac pisemnych oraz deskrypcji i podsumowania wyników
eksperymentów. Przeprowadzone badania diagnostyczne i wysunięte na ich podstawie wnioski potwierdziły, że stan
nauczania interpunkcji rosyjskiej na studiach rusycystycznych charakteryzują niedociągnięcia w sferze
organizacyjnej, merytorycznej, lingwometodycznej i obudowy materiałowej tego procesu. Upoważniło to do podjęcia
działalności na rzecz optymalizacji tego stanu, to jest opracowania eksperymentalnego modelu nauczania interpunkcji
rosyjskiej na studiach rusycystycznych i empirycznej weryfikacji jego skuteczności. Rozdział 3 zawiera opis
eksperymentalnego modelu nauczania interpunkcji rosyjskiej polskich studentów-rusycystów oraz badań weryfikujących
jego merytoryczną i lingwodydaktyczną efektywność. Tworząc model eksperymentalny, autorka pracy wychodziła z
założenia, że podstawowym warunkiem jego efektywności będzie wydłużenie okresu nauczania interpunkcji na całe pięć
lat studiów. Ten okres został podzielony na cztery etapy: 1) przedskładniowy, propedeutyczny, obejmujący trzy
pierwsze semestry studiów licencjackich; 2) obejmujący trzy kolejne semestry tych studiów; 3) przypadający na
pierwszy rok studiów magisterskich; 4) kończący dwuletnie studia magisterskie. Prezentacja etapów nauczania
interpunkcji zawiera w sobie opracowanie minimów składniowych i intonacyjnych umiejętności, niezbędnych do
kształtowania umiejętności i nawyków interpunkcyjnych, i zakres wiedzy teoretycznej stanowiącej ich podstawę
orientacyjną. Treść minimów tworzy materiał interpunkcyjny obejmujący 21 grup reguł interpunkcyjnych
(punktogramów), które regulują użycie znaków przestankowych w określonych strukturach syntaktycznych (na przykład
interpunkcja w zdaniu podrzędnie złożonym; reguły wydzielania członów wtrąconych). Nauczanie interpunkcji w oparciu
o pojęcie punktogramu stanowi naukową podstawę kształtowania nawyków i umiejętności interpunkcyjnych, co umożliwia
studentom uświadamianie sobie nie tylko istotności jednej reguły, lecz grupy reguł tworzących system. Komponent
struktury modelu eksperymentalnego tworzy 12 zeszytów, zawierających po jednym lub kilka modułów zbieżnych
tematycznie, z których siedem zostało opublikowanych w trakcie przygotowania rozprawy doktorskiej. Każdy moduł
obejmujący jeden punktogram składa się z następujących części 1) lingwo-metodyczny opis punktogramu, który zawiera
teoretyczną deskryptywno-eksplikatywną współczesną wiedzę na jego temat, stanowiącą podstawę naukową punktogramu;
2) reguły normujące użycie danego punktogramu oraz uwzględnionych w minimach jego wariantów, przedstawione w
algorytmach, tabelach oraz schematach, ilustrowane licznymi przykładami; 3) komentarz metodyczny, uwzględniający
gradację zaznajamiania studentów z punktogramem (jego wariantami) oraz profilaktykę popełniania przez nich błędów;
4) część poświęcona treningowi - ćwiczenia i zadania kształtujące umiejętności i nawyki interpunkcyjne; ten system
realizuje następujące cele: kształtowanie umiejętności odróżniania w tekstach ćwiczeń struktur składniowo-
semantycznych wymagających użycia danego punktogramu (jego wariantów); kształtowania umiejętności stosowania reguł
interpunkcyjnych w danych strukturach składniowo-semantycznych; kształtowania umiejętności alternatywnych sposobów
wyrażania analogicznych treści za pomocą odpowiednich środków języka i interpunkcji z użyciem ćwiczonego
punktogramów i innych punktogramów; opanowanie danego punktogramu w kontekście kształtowania działalności mownej
studentów w ramach różnych tematów. Część modułów stanowi analiza porównawcza polskich i rosyjskich punktogramów z
towarzyszącymi tej analizie ćwiczeniami. Te części przeznaczone głównie dla studentów studiujących
przekładoznawstwo. Ostatnia część każdego modułu zawiera ćwiczenia uwzględniające zasadę związku interpunkcji z
intonacją. Metody, które zapewniały wykonanie zadań badawczych, obejmowały 1) analizę literatury lingwistycznej,
glottodydaktycznej, psychologicznej oraz metodycznej; 2) podsumowanie doświadczeń nauczania interpunkcji w
rosyjskiej i polskiej dydaktyce i glottodydaktyce; 3) eksperyment diagnostyczny; 4) badania kontrastywne mające na
celu ustalenie istniejących podobieństw składniowo-interpunkcyjnych i różnic w obu językach; 5) skonstruowanie
dydaktycznego modelu nauczania interpunkcji rosyjskiej, obejmującego poszczególne lata studiów licencjackich i
magisterskich; 6) eksperyment dydaktyczny mający na celu przebadanie na drodze empirycznej opracowanych materiałów
w celu sprawdzenia ich efektywności. | pl_PL |
| dc.description.abstract | The aim of the thesis was to investigate and determine the theoretical foundations on which to base the teaching of
Russian punctuation to Russian Studies Polish students, and the development of methodological principles of the
formation of their punctuation skills.
Chapter 1, "The Scientific Basis of Teaching Russian Language Punctuation", is a review of the literature on the
subject from the disciplines of linguistics, psychology, general didactics and methodology of Russian as a foreign
language. It provides a theoretical basis for the empirical part of the dissertation, as well as the scientific
basis of the experimental model of teaching students of Russian Studies punctuation.
Chapter 2 is the empirical part of the dissertation and is dedicated to the multivariate diagnosis learning of
Russian punctuation in Russian Studies departments. Investigations were carried out in four Polish universities
(higher educational institutions). It was necessary to analyze and apply diagnostic materials and strategies for
the analysis of written work as well as for descriptions and summary of the experimental results. Is authorized to
undertake activities to optimize this state, it is the development of an experimental model of teaching of Russian
punctuation to Russian Studies Polish students and empirical verification of its effectiveness. The diagnostic
research performed and the conclusions drawn confirm that the teaching of Russian punctuation in Russian Studies
departments is characterized by shortcomings in the organization, technical, linguistic and methodological spheres,
along with the structuring of materials. Acknowledging this, activities were undertaken to optimize the afore
mentioned condition, that is, the development of an experimental model of teaching Russian punctuation in Russian
Studies departments and the empirical verification of its effectiveness.
Chapter 3 describes the experimental model for teaching punctuation Russian Studies Polish students Russian
punctuation and verification research of its substantive and linguistic didactical effectiveness.
Methods that assured the execution of the tasks of the research were: 1) analysis of the linguistic, foreign
language teaching, psychological and methodical literature, 2) a summary of the experience of teaching punctuation
in Russian and Polish didactics and linguodidactics, 3) diagnostic experiment, 4) contrastive research to determine
the syntax-existing similarities and differences of punctuation in both languages, 5) the development of an
educational teaching model for Russian punctuation including individual years of undergraduate and graduate
studies, 6) educational experiment designed to test the developed practical materials and in order to verify their
effectiveness. | en_EN |
