Kobieta hiszpańska w dobie kształtowania się społeczeństwa liberalnego

Abstract

Hiszpańska literatura historyczna dotycząca kobiet jest obszerna lecz większość nowszych książek i artykułów powstała na podstawie istniejących już wcześniejszych opracowań oraz źródeł drukowanych. W małym natomiast stopniu wykorzystywano archiwalia, zwłaszcza tak istotną dla tematu korespondencję kobiet, która jest rozproszona, fragmentaryczna i zwykle trudno dostępna. Niejednolicie kształtuje się przy tym zainteresowanie poszczególnymi okresami. Sporo napisano o kobiecie hiszpańskiej doby oświecenia. Liczba publikacji rośnie zaś zdecydowanie w odniesieniu do Hiszpanek, poczynając od połowy XIX w. aż po czasy współczesne. Na tym tle koniec XVIII i pierwsza połowa XIX w. są wyraźnie zaniedbane. Brakuje monografii o kobiecie hiszpańskiej późnego oświecenia i epoki romantyzmu, czyli epoki tworzenia się społeczeństwa liberalnego. Taka sytuacja w dużej mierze zadecydowała o wyborze tematu niniejszej rozprawy. Ma ona charakter źródłowy i do opracowań odwołujemy się zdecydowanie rzadziej niż do źródeł. Tym niemniej, powstanie niniejszej pracy byłoby niemożliwe bez konfrontacji wyników kwerend archiwalnych z istniejącymi już wynikami badań historyków, zajmujących się tą samą lub pokrewną problematyką, zwłaszcza wtedy, gdy opracowania mogły służyć do uzupełniania danych, których nie dostarczyły materiały z pierwszej ręki. Stan badań nad kobietą hiszpańską w oświeceniu i romantyzmie prezentuje bibliografia zamieszczona w Historia de las mujeres en España. Warto jednak wspomnieć o kilku pozycjach książkowych i artykułach, które wydają się być szczególnie istotne. Są to przede wszystkim trzy monografie. Pierwsza, autorstwa Palomy Fernández Quintanilli, ukazuje prekursorską działalność oświeceniowych arystokratek hiszpańskich w dziedzinie kultury, literatury i filantropii. Uzupełnia ją szczegółami z życia codziennego kobiet z elity i z warstw średnich Carmen Martin Gaite w bardzo często cytowanej przez badaczy książce na temat obyczajów związanych ze sferą miłosną. Trzecia, pióra Conchi del Marco, jest poświęcona kobietom hiszpańskim epoki romantyzmu. Ma ona charakter biograficzny i ukazuje Hiszpanki z różnych warstw społecznych, od królowych, księżniczek i infantek poprzez utytułowane damy z elity, przedstawicielki burżuazji, żony działaczy politycznych, literatki, heroiny, artystki, śpiewaczki i baletnice, po mniej znane postacie, które dzięki własnym zasługom lub powiązaniu ze sławnymi osobistościami zapisały się jednak w historii swego kraju. W części wstępnej i w zakończeniu Concha del Marco dokonuje próby całościowego spojrzenia na sytuację kobiet hiszpańskich doby romantyzmu. Dzięki temu jej praca mogła nam posłużyć nie tylko jako cenna baza informacji o postaciach „romantycznych”, o których, jak podkreśla autorka, często zachowały się niezwykle skąpe dane. Szerszy obraz realiów, w jakich żyły i działały ówczesne Hiszpanki, dają również wieloaspektowe artykuły Marii Victorii López Cordón-Cortezo, Margarity Ortegi López, Pilar Folguery Crespo, Isabeli Soria de Irisarri i innych.