| dc.description.abstract | W ostatnich stuleciach Lwów odegrał szczególną rolę w relacjach polsko-ukraińskich,
decydował wręcz o stosunkach pomiędzy obu nacjami, a w ostatnich
latach niejednokrotnie wpływał też na klimat polityki zagranicznej obu państw.
Miasto stało się polem rywalizacji polityków, próbujących wykorzystać zgromadzony
w nim potencjał intelektualny dla realizacji swych, często skrajnie nietolerancyjnych,
celów. Instrumentalnie wykorzystywano obrazy z bogatej przeszłości
Lwowa dla podgrzania atmosfery politycznej, wyzwalania nie zawsze zdrowych
emocji. Autorytatywnie formułowane sądy stwarzały często wrażenie dobrej znajomości
historii miasta, przemian zachodzących w ciągu wieków w strukturze
społecznej, dorobku kulturalnym czy naukowym. Ta pozorowana wiedza kształtowała
świadomość dużych grup społecznych, do których głos polityków dociera
znacznie łatwiej (zwłaszcza obecnie), aniżeli wyniki mozolnie prowadzonych dociekań
naukowych. Historyków nie zwalnia to jednakowoż od kontynuowania badań
podstawowych, mogących w niedalekiej perspektywie doprowadzić do opracowania
rzetelnej syntezy dziejów miasta.
Po II wojnie światowej problematyka lwowska nie była obecna we współczesnym
piśmiennictwie polskim do tego stopnia, że cenzura ingerowała nawet
w kolejne wydania literatury pięknej, poprawiając uznanych klasyków. Tym sposobem
np. Pan Dulski zmuszony był zamienić swój spacer (po pokoju!) z Wysokiego
Zamku na kopiec Kościuszki, co okazało się zabiegiem na tyle skutecznym,
że w powszechnym osądzie „dulszczyznę”, ów wzorzec mieszczańskiej hipokryzji
i obłudy, łączy się obecnie nie tyle ze Lwowem, co z Krakowem! W latach osiemdziesiątych
XX wieku najpierw w wydawnictwach drugiego obiegu, a potem na
poły oficjalnie zaczęła pojawiać się różnego typu literatura wspomnieniowa eksponująca
m.in. przedwojenny wizerunek Lwowa. Wkrótce też szersze badania
rozpoczęli historycy, gdy wraz z uzyskaną przez Ukrainę niepodległością znacznie
zwiększył się dostęp do ogromnych zasobów źródłowych w lwowskich archiwach
i bibliotekach. Przyciągały one wówczas głównie badaczy z Krakowa i Wrocławia,
ale po śmierci Zbigniewa Frasa aktywność tego ostatniego ośrodka wyraźnie
osłabła. W ostatnich latach jego miejsce zajęło środowisko rzeszowskie, co
w dużej mierze wynika z ukierunkowania na problematykę lwowską grupy młodych
historyków, ale też z dużej aktywności organizacyjno-naukowej uznanych
uczonych (W. Bonusiak, J. Maternicki, J. Motylewicz, W. Serczyk, M. Stolarczyk).
Nie wygasa zainteresowanie problematyką lwowską w Krakowie, do czego
- prócz indywidualnych badań prowadzonych przez historyków z Akademii
Pedagogicznej i Uniwersytetu Jagiellońskiego - przyczyniają się organizowane od
lat konferencje naukowe.
Oddany do rąk czytelników piąty już tom studiów zawiera w większości materiały
prezentowane na ostatniej międzynarodowej konferencji Lwów. Miasto,
społeczeństwo, kultura (Kraków 27-29 kwietnia 2004) zorganizowanej
w Instytucie Historii Akademii Pedagogicznej. Konferencja ta ma tradycję sięgającą
1992 roku, kiedy to po raz pierwszy historycy polscy z krakowskiej WSP
i ukraińscy z Uniwersytetu Lwowskiego prezentowali wyniki swoich badań nad
przeszłością Lwowa.- Kolejne spotkania (co dwa lata, na przemian w Krakowie
i we Lwowie) przyciągnęły w sumie ponad 200 badaczy (historyków, bibliotekoznawców,
politologów, historyków literatury i sztuki, archiwistów, architektów)
z Polski, Ukrainy, Czech, Niemiec i USA, reprezentujących kilkanaście znaczących
ośrodków naukowych. Jądro owych konferencji nieodmiennie stanowią jednak,
co zrozumiałe, historycy krakowskiej АР i Uniwersytetu Lwowskiego. We
wszystkich dotychczasowych spotkaniach uczestniczyli prócz Kazimierza Karolczaka
(organizator) także Feliks Kiryk i Roman Szust.
Tradycją niniejszej serii jest publikowanie tekstów w języku wygłaszania referatu
(polskim bądź ukraińskim), co zyskało akceptację tak polskich, jak i ukraińskich
środowisk naukowych. W czterech dotychczasowych tomach (t. 1, pod red.
H. W. Żalińskiego i K. Karolczaka, Kraków 1995; t. 2, pod red. H. W. Żalińskiego
i K. Karolczaka, Kraków 1998; t. 3, pod red. M. Mudrego, Lviv 1999; t. 4, pod
red. K. Karolczaka, Kraków 2002 opublikowano 159 artykułów, z których znaczna
część ma nowatorski, źródłowy charakter, znacznie poszerzający naszą wiedzę
o przeszłości miasta. Wymiernym efektem badań prowadzonych po obu stronach
granicy są też staże naukowe odbywane przez młodych pracowników naukowych
tak w Krakowie, jak i we Lwowie oraz stworzenie dobrego klimatu umożliwiającego
rozwiązywanie spornych i drażliwych zagadnień pojawiających się przy próbach
oceny współżycia różnych nacji zamieszkujących w przeszłości miasto.
Niniejszy tom poświęcony jest ludziom Lwowa (Polakom, Ukraińcom, Żydom,
Ormianom), kształtującym w ciągu wieków oblicze miasta, budującym jego swoisty
fenomen kulturowy i trwającą do dziś legendę. Zawiera 26 tekstów przygotowanych
przez historyków polskich (Akademia Pedagogiczna w Krakowie, Uniwersytet
Jagielloński, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Politechnika
Krakowska, Archiwum Państwowe w Krakowie, Urząd Miasta Krakowa,
Kolegium Polsko-Ukraińskie w Lublinie), ukraińskich (głównie Uniwersytet Lwowski
oraz Instytut Ukrainoznawstwa NAN Ukrainy we Lwowie) oraz przebywającego
na stażu we Lwowie Amerykanina z Uniwersytetu w Ohio. Prezentuje sylwetki
uczonych, kronikarzy, polityków, duchownych, ale też rody wpisane swym
życiem i dokonaniami w historię miasta.
Redakcji zależało na poszerzeniu wiedzy merytorycznej, a nie rejestracji
opublikowanych już badań, stąd też w prezentowanym tomie studiów znalazły się
biogramy osób mniej znanych, nie posiadających ugruntowanego miejsca w literaturze naukowej. Trzy artykuły pokazują rolę odgrywaną przez reprezentantów
kilku pokoleń rodzin aktywnie zaznaczających swą obecność w wydarzeniach
mocno oddziaływujących na życie miasta, tłumaczą kulisy trudnych wyborów podejmowanych
w szczególnie szybko zmieniającej się (zwłaszcza w XX wieku)
rzeczywistości politycznej. Celowym zabiegiem było dążenie do podjęcia prób
nakreślenia portretów zbiorowych środowisk zawodowych, kulturalnych i społecznych
Lwowa, pokazanych na szerszym tle funkcjonowania społeczności miejskiej.
Tego rodzaju badania mogą być jednak z powodzeniem prowadzone w obszarach
dobrze już wcześniej rozpoznanych, co przy ciągle niedostatecznym
spenetrowaniu zasobów źródłowych nie zawsze jest możliwe. Redakcja wyraża
jednak nadzieję, że pokaźny materiał zgromadzony zarówno w tym tomie, jak
i poprzednich, pozwoli nie tylko na poszerzenie wiedzy o przeszłości miasta, ale
posłuży historykom w niedalekiej już przyszłości do podjęcia trudu opracowania
syntezy dziejów Lwowa. | pl_PL |
