| dc.description.abstract | Tytuł pracy odzwierciedla trojakie przekonanie autorki, przyświecające jej rozważaniom
i nastawieniu badawczemu, dotyczące okoliczności rozstrzygających o jakości myślenia
i działania pedagogicznego. Po pierwsze, kluczowe w tym działaniu i myśleniu są założenia
dotyczące potrzeb człowieka, w tym tego, jak dają się one artykułować (uświadamiać),
kształtować i realizować, a także jak ich nieosiąganie, niespełnianie rzutuje na potencjał zachowań
i przeżyć jednostki. Po drugie, nie mniej rozstrzygające w obszarze konkretnej pedagogii
są zawsze założenia dotyczące wizji możliwego, pożądanego i faktycznie dokonującego
się w wychowanku procesu powstawania stosunku wobec <inności>, tego co inne, wobec
tego, jak i jaki <Inny> jest przez niego określany, wyobrażany i przeżywany jako podstawowy,
dominujący, szczególnie upragniony czy odrzucany, oraz gdzie się go sytuuje (blisko,
daleko, wewnątrz, na zewnątrz etc.). Czy jest to <inny> z kręgu dostępnych interakcji,
czy <Inny> ze sfery braku, traktowany jako wartość albo też powracający w usilnych próbach
wypełniania pustego miejsca w polu dostępnych znaczeń. Po trzecie wreszcie, ze
względu na złożoność (o)presji, jakiej ulega wychowanek oraz wobec skali i przejawów
oporu, jakim się on posługuje wobec otoczenia i sytuacji (interakcji) wychowawczych, kompetencje
pedagogiczne muszą w coraz większym stopniu obejmować wiedzę, wyobraźnię
i wrażliwość, których osiąganie i opanowanie od z górą stu lat wpisane jest na różne sposoby
w tradycję psychoanalizy; psychoanalizy traktowanej jako typ narracji antropologicznej
i rodzaj interakcji służącej nabywaniu indywidualnej samowiedzy oraz humanistycznego
udziału w trosce o dobrostan jednostki, także poza okolicznościami klinicznymi i psychoterapeutycznymi.
Celem podstawowym niniejszej pracy jest zarysowanie kontekstu, w którym powyższe
troiste przekonanie autorki można istotnie zniuansować teoretycznie poprzez - z jednej strony
- uwypuklenie możliwości sytuowania kategorii pragnienia poza pełną i adekwatną artykulacją
woli w sferze <braku>, a z drugiej - poprzez odniesienie Innego poza faktycznie
możliwy kontakt w sferę działania luki, swoistego <miejsca do wypełnienia>, gdy więc
łącznie dają o sobie znać zjawiska wynikające ze splotu tego, co konieczne i zarazem niemożliwe.
Ta, pod wieloma względami trudna i paradoksalna, strategia budowania perspektywy
pedagogicznej, wpisanej w historię recepcji psychoanalizy w pedagogice oraz w ewolucję
etycznych nastawień w refleksji i interakcji psychoanalitycznej, daje się najkrócej wyrazić
formułą <pragnienie Innego> - jako mechanizmu, w którym działa to, co nieświadome
w języku, to, co wyobrażone i to, co symboliczne. Splot tych trzech wymiarów zdaje się być
-jestem o tym przekonana po latach studiów i własnej praktyki klinicznej i wychowawczej
- zasadniczym węzłem gordyjskim do rozplątywania w wieloetapowych trudach oddziaływania
tak pedagoga, jak i psychoanalityka.
Strategia poznawcza, przyświecająca dalszym rozważaniom, uwypukla bardziej dylematy
i proponuje interpretacje, nie wikłające się w roszczenia charakterystyczne dla nastawień pozytywistycznych; staram się tu uwypuklić niezbędne minimum ostrożności i samowiedzy
hermeneutycznej, bez której nie jest już możliwe, moim zdaniem, ani pojmowanie psychoanalizy,
ani odpowiedzialne uprawianie humanistyki - w tym i refleksji pedagogicznej.
Niniejsza rozprawa jest próbą przedstawienia efektów badań o tzw. charakterze podstawowym,
zarazem z uzasadnieniem możliwości pewnych aplikacji pedagogicznych. W grę
wchodzi więc zarówno myślenie teoretyczne, jak i postawa praktyczna - charakter działań
pedagogicznych, ich strategii wychowawczych i etycznej prawomocności tychże. Poruszając
się po polu najeżonym kontrowersjami, stereotypami oraz różnorodnymi trudnościami poznawczymi
autorka ma świadomość uzyskania wyniku, domagającego się dalszych uzupełnień,
pogłębień i różnokierunkowych kontynuacji, choć stanowiącego już, jak ma nadzieję,
pewną całość. Całość z konieczności operującą na różnych pograniczach dyscyplinarnych,
z elementami filozofii i oczywiście psychoanalizy, choć zasadniczo podporządkowaną potrzebom
pedagogiki w Polsce - tak, jak je obecnie widzę. | pl_PL |
