Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie : 1828-2000

Abstract

Biblioteki kościelne stanowią pomniki polskiej i kościelnej kultury, albowiem zarówno one same, jak i zgromadzone w nich księgozbiory odgrywają ważną rolę w procesie kulturotwórczym, tak ze względu na funkcję, jak i charakter zasobów. Od chwili swych narodzin tworzyły one nieodzowne zaplecze dla złaknionych wiedzy osób duchownych oraz świeckich, i podobnie jak w przypadku innych rodzajów książnic, do czasów nam współczesnych stanowią nierzadko punkt wyjścia do dalszych badań naukowych. Przed wielu laty wytrawny znawca starych ksiąg, bibliolog Kazimierz Piekarski, zwracał uwagę na to, iż fundamentalną bazę badań prowadzonych nad książką i biblioteką powinny stanowić właśnie księgozbiory kościelne. Twierdzenie to nie straciło nic na swej aktualności i można je odnieść do czasów nam współczesnych. Wiele z owych księgozbiorów znalazło się w polu zainteresowań badaczy, przeważnie historyków kultury, historyków i bibliologów. Odnosi się to przede wszystkim do tych, które - zważywszy na przechowywane w nich kolekcje - mogą okazać się zajmującym obiektem badawczym. Jako owoc drobiazgowej penetracji zachowanych fragmentów starych bibliotecznych zasobów pojawia się coraz więcej wydanych drukiem artykułów, rozpraw, monografii, katalogów, czy materiałów przyczynkarskich do historii pojedynczych bibliotek kościelnych, częściej zachowanych w ich zasobach odrębnych kolekcji. Jednak, mimo iż z roku na rok literatura naukowa im poświęcona staje się bogatsza, to jeszcze nie doczekały się one syntetycznego studium i nadal należą do tej części historii bibliotek, która nie została całkowicie przebadana. Wiele zajmujących wiadomości o librariach minionych stuleci, w szczególności tych znaczniejszych, przyniosło Bibliograficznych ksiąg dwoje Joachima Lelewela. Powrót zainteresowania nimi przypadł na pierwsze ćwierćwiecze XX stulecia. Prowadzone w nich badania dawały i dają możliwość odtworzenia historii prądów umysłowych poszczególnych epok, przeprowadzania studiów nad ówczesnym czytelnictwem, jak i nad kulturowym znaczeniem w przeszłości, a tym samym stanowią ważne źródło do poznania stanu intelektualnego osób duchownych. Współczesne studia bibliologiczne często mają na celu ukazanie tych książnic na tle konkretnych uwarunkowań społecznych i w tym celu przedmiotem dociekań badawczych stają się relacje zachodzące pomiędzy biblioteką a społecznością, w której ona działa. Pozostałości przechowywanych w nich wczesnośredniowiecznych księgozbiorów, nawet te niewielkie, mogą ponadto dać pewne wyobrażenie o zasobności ówczesnych bibliotek, które, jak twierdzą współcześni badacze, już w niedługim czasie od swego zaistnienia niewiele różniły się od zachodnioeuropejskich, tak ze względu na profil kompletowanych zbiorów, szybkie ich pomnażanie, jak i stopień ich wykorzystywania. Przedmiotem niniejszego opracowania jest z jedna z kościelnych książnic - Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. Po raz pierwszy autorka trafiła do niej latem 1984 r., kiedy to wraz z grupą studentów z Koła Naukowego „Bibliolog”, działającego w Katedrze Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, przyjechała tu jako opiekunka obozu naukowego. Bezpośredni kontakt ze starą książką już niebawem dał wyobrażenie o tym, jak cenny jest ten księgozbiór znany dotychczas przede wszystkim z literatury o pelplińskim egzemplarzu Biblii Gutenberga. Zaciekawienie biblioteką rosło wraz z coraz bliższym poznawaniem jej dziejów oraz coraz dokładniejszą penetracją bogatego, różnorodnego pod każdym względem księgozbioru, wynajdywaniem kolejnych cimeliów, potwierdzających dużą wartość tego zasobu dla polskiej i pomorskiej kultury i nauki. Mając przekonanie o doniosłości zgłębiania historii zachowanych, chociażby niewielkich fragmentów dawnych bibliotek, autorka podjęła decyzję o uczynieniu biblioteki pelplińskiego WSD obiektem własnych zainteresowań badawczych. Poznając literaturę przedmiotu dało się zauważyć, że odnosi się ona w szczególności do pewnych określonych fragmentów dawnego zasobu, nie ma jednak opracowania monograficznego, ani publikacji na temat jej współczesnych zbiorów.