Społeczeństwo i gospodarka Podhala w okresie transformacji

Abstract

Zamieszczone w tej pracy materiały i analizy informują o zmianach ludnościowych i ekonomicznych na Podhalu w ostatniej dekadzie XX wieku, a więc w okresie wprowadzania nowego systemu polityczno-ustrojowego, opartego na kapitalistycznych formach własności i rynkowych sposobach organizacji gospodarki. Umożliwiają one szersze spojrzenie na dokonujące się procesy transformacji w różnych układach przestrzennych, a zwłaszcza na szczeblu lokalnym, tj. w obrębie miast, gmin i wsi, które mają kluczowe znaczenie dla przeprowadzanych w naszym kraju reform. Materiały te pozwalają również poznać rolę różnych czynników: przyrodniczych, społecznopolitycznych, a także położenia geograficznego i przedsiębiorczości mieszkańców w rozwoju lokalnej gospodarki, kształtowanej na zasadach wolności rynkowej i konkurencji. W pracy dużo uwagi poświęcono badaniom zróżnicowania przestrzennego, zaobserwowanych w regionie zmian ludnościowych i gospodarczych, w których uwidoczniły się silnie lokalne uwarunkowania rozwoju związane z istniejącymi zasobami przyrodniczymi, materialnymi, społecznymi i kulturowymi. Okazało się, że dla kształtowania nowych struktur społeczno-gospodarczych, dostosowanych do reguł gospodarki rynkowej, „przydatne” były tylko wybrane elementy tych zasobów, które starano się identyfikować spośród ogółu czynników kształtujących współcześnie rozwój miast i wsi regionu. Nie było to zadanie łatwe, ponieważ tego typu badania nie mają jeszcze jasno sprecyzowanej metodologii, a wiele zjawisk występujących w gospodarce lokalnej jest w ogóle trudnych do uchwycenia. Odnosi się to na przykład do występującego obecnie w podhalańskich wsiach dużego zróżnicowania zajęć ludności, których nie da się określić w tradycyjnym podziale na pracujących w rolnictwie i zatrudnionych w zajęciach pozarolniczych. Bardzo trudno ustalić też liczbę podmiotów produkcyjnych lub usługowych należących do osób fizycznych, zajmujących się zwłaszcza turystyką, czy też określić faktyczne rozmiary bezrobocia. Dlatego w wielu fragmentach tej pracy zdołano jedynie wskazać na bardziej widoczne tendencje zmian dotyczących badanych zjawisk ludnościowych i gospodarczych, bez ich dokładnej dokumentacji statystycznej lub kartograficznej.