Wielostronne nauczanie w świetle badań empirycznych

Abstract

Głównym celem nieustannych poszukiwań dróg prowadzących do unowocześnienia procesu nauczania, do jego intensyfikacji i optymalizacji, jest wyzwolenie u uczniów ich pełnej aktywności. Naprzeciw temu zapotrzebowaniu wychodzi teoria kształcenia wielostronnego, opracowana pod kierunkiem W. Okonia w 1965 roku w Katedrze Dydaktyki Uniwersytetu Warszawskiego. Istotą tej teorii jest wszechstronny rozwój człowieka dokonujący się pod wpływem kształcenia. Dotychczasowy model naszego szkolnictwa, zawierający wiele niepotrzebnych barier, nie zapewnia uczniom w pełni harmonijnego rozwoju. Co więcej, obserwuje się wyraźne zachwianie równowagi pomiędzy rozwojem pamięci i intelektu uczniów a rozwojem ich sfery uczuciowej i senso-motorycznej. Tymczasem coraz więcej badań, prowadzonych przez fizjologów, a także psychologów, udowadnia wręcz konieczność komplementarnego traktowania funkcji człowieka, uwzględnienia harmonijnego formowania jego osobowości zarówno w sferze poznawczej, intelektualnej, jak i uczuciowej oraz działaniowej. Niestety, pomimo upływu ponad 20 lat od opracowania teorii kształcenia wielostronnego, w praktyce szkolnej nic się nie zmienia. W procesie nauczania stosuje się stary herbartowski system, rozmijający się skutecznie z potrzebami współczesnego życia. Nieliczne próby badań empirycznych podejmowanych w tym zakresie stanowią przysłowiową kroplę w morzu. Nie wolno nam doprowadzić do sytuacji, w której praktyka szkolna przestałaby korzystać z rozwoju teorii pedagogicznej. Zjawisko takie byłoby bardzo szkodliwe zarówno dla przyszłości samej teorii nauczania i wychowania, jak i edukacji naszej młodzieży. Niniejsze opracowanie - z jednej strony - ma na celu przybliżenie nauczycielom i studentom kierunków pedagogicznych teorii kształcenia wielostronnego, a z drugiej - ukazanie, na ile i w jakim stopniu nauczyciele w swojej działalności praktycznej realizuję podstawowe strategie nauczania. Z tymi dwoma zamierzeniami więżę się jeszcze jeden cel mojej pracy - być może najważniejszy. Pragnąłem udowodnić poprzez eksperyment pedagogiczny, że istnieje realna szansa powszechnego stosowania kształcenia wielostronnego na różnych szczeblach edukacji w naszej szkole, kształcenia, które prowadzi do wyraźnie odczuwalnego wzrostu aktywizowania uczniów przez nauczycieli, a w rezultacie - do wyzwolenia u uczniów pełnej aktywności. Problem realizacji kształcenia wielostronnego jest bardzo złożony i wielowarstwowy, nie mogła go zatem rozwiązać tylko jedna osoba; konieczna była współpraca wielu ludzi.