Kształtowanie sprawności mownych w procesie nauczania języka rosyjskiego metodą reproduktywno-kreatywną w klasach V i VI szkoły podstawowej

Abstract

Autorka niniejszej pracy postawiła sobie za cel eksperymentalne zbadanie możliwości optymalizacji kształtowania sprawności mówienia w korelacji z pozostałymi sprawnościami językowymi w procesie nauczania języka rosyjskiego metodą reproduktywno-kreatywną w klasach V i VI szkoły podstawowej. Wybór problematyki badawczej podyktowany był z jednej strony potrzebami szkoły, w której praktyka nauczania języka rosyjskiego w dalszym ciągu nie nadąża za postępem teorii glottodydaktycznej, z drugiej zaś strony - własnymi doświadczeniami autorki pracy w zakresie nauczania języka rosyjskiego metodą reproduktywno-kreatywną w klasach V i VI, zdobytymi w latach 1981-1983, w czasie pracy w Szkole Podstawowej nr 26 w Krakowie. Doświadczenia te, uzyskane w wyniku pracy, prowadzonej na podstawie pierwotnej wersji eksperymentalnego podręcznika języka rosyjskiego dla klasy V, przeznaczonej dla pierwszego roku nauczania w dziesięcioletniej szkole średniej oraz na innych dostępnych wówczas materiałach glottodydaktycznych, uprawniały do sformułowania hipotezy, że metoda reproduktywno-kreatywna stanowi skuteczne narzędzie nauczania języka rosyjskiego w warunkach szkoły podstawowej. Potwierdzenie tej hipotezy wymagało przeprowadzenia eksperymentu dydaktycznego. Eksperyment taki zrealizowano w okresie od 1 września 1984 roku do 30 czerwca 1986 roku w klasach piątych i szóstych Szkoły Podstawowej nr 35 w Krakowie. W związku z rezygnacją z dziesięcioletniej szkoły średniej oraz wprowadzeniem nowego programu nauczania dla ośmioletniej szkoły podstawowej okazało się konieczne opracowanie nowej wersji podręcznika eksperymentalnego dla klasy V. Część I nowej wersji podręcznika (kurs alfabetyczno-artykulacyjny), opracowana przez Jadwigę Szczęśniak, stanowi ulepszony wariant analogicznej części pierwszej wersji; część II (kurs intonacyjny) i część II (kurs zasadniczy) zostały napisane na nowo przez autorkę niniejszej rozprawy. Nowa wersja podręcznika eksperymentalnego dla klasy V opatrzona została Wskazówkami dla uczniów. Ponadto dla potrzeb nauczania eksperymentalnego w klasie VI opracowano zbiór ćwiczeń artykulacyjno-intonacyjnych oraz zbiór ćwiczeń akcentuacyjnych. Materiały te, mające w czasie trwania eksperymentu postać powielonych zeszytów rozdawanych uczniom, zostały następnie wydane techniką małej poligrafii przez Wydawnictwo Naukowe WSP w Krakowie w nakładzie 1000 egzemplarzy, co pozwoliło na upowszechnienie nauczania metodą reproduktywno-kreatywną, począwszy od roku szkolnego 1985/86, w dwudziestu klasach szkół podstawowych na terenie województw: krakowskiego, tarnowskiego, nowosądeckiego, katowickiego i bielskiego. Konspekty lekcji powstałe w toku prowadzonego przez autorkę niniejszej rozprawy w latach 1984-1986 eksperymentu dydaktycznego, stworzyły podstawę do opracowania poradnika metodycznego (książki nauczyciela) do podręcznika eksperymentalnego dla klasy V oraz poradnika metodycznego do zbioru ćwiczeń akcentuacyjnych, które również ukazały się nakładem Wydawnictwa Naukowego WSP w Krakowie i znalazły zastosowanie w klasach objętych nauczaniem metodą reproduktywno-kreatywną. Za podstawę eksperymentu dydaktycznego, który dostarczył materiału empirycznego dla niniejszej pracy, przyjęto założenia metody reproduktywno-kreatywnej, zmodyfikowane w pewnym stopniu w oparciu o koncepcję W. Wożniewicza. Modyfikacja polegała głównie na zastosowaniu już w pierwszym roku nauczania języka, obok reproduktywnych ćwiczeń w mówieniu, ćwiczeń quasi-produktywnych, umożliwiających uczniom realizację ich minimalnych potrzeb komunikacyjnych i przygotowujących ich do udziału w komunikacji językowej. Praca niniejsza zawiera szczegółowy opis technik dydaktycznych stosowanych w procesie nauczania języka rosyjskiego metodą reproduktywno-kreatywną w klasach V i VI na podstawie eksperymentalnych materiałów glottodydaktycznych. Ze względu na ograniczoną objętość nie było możliwe pełne przedstawienie wyników nauczania eksperymentalnego, autorka uznała jednak za konieczne przytoczenie najważniejszych danych, uzyskanych na podstawie testów, które przeprowadzono w czasie trwania eksperymentu. Zawiera je rozdział V niniejszej pracy. Kompletne wyniki badań autorka przedstawiła w opracowaniach wykonanych w ramach programu resortowego RPBP III 30.