Mikrokomputery w kształceniu studentów kierunków humanistycznych

Abstract

Pod koniec lat siedemdziesiątych na amerykańskim rynku pojawił się pierwszy mikrokomputer. Za niewygórowaną cenę w domowym zaciszu, na własnym biurku, można było zainstalować niewielkie, energooszczędne urządzenie o możliwościach obliczeniowych porównywalnych z dużymi komputerami, kojarzącymi się dotychczas ze sterylnie czystymi pomieszczeniami i personelem w białych ubraniach ochronnych. Człowiekowi zaoferowano nowe narzędzie pracy, a jak się szybko okazało - również i nauki, twórczości, a nawet rozrywki. Współczesne mikrokomputery posiadają dużą pamięć wewnętrzną i zewnętrzną, dobrą grafikę, możliwość pracy dialogowej, potrafią bardzo szybko wykonywać obliczenia i działają według opracowanych przez człowieka algorytmów. W oparciu o te cechy wiązano z nimi olbrzymie nadzieje na zrewolucjonizowanie dydaktyki. Mimo że tak się nie stało, trudno obecnie byłoby sobie wyobrazić proces dydaktyczny bez udziału mikrokomputerów. Śmiało można przewidywać tendencje odwrotne, tzn. stałe zwiększanie nasycenia szkół sprzętem komputerowym. Jest rzeczą niesłychanie ważną, by towarzyszył temu rozwijający się rynek oprogramowania, a przede wszystkim refleksje teoretyczne poszukujące optymalnych dróg integracji komputerów z całym procesem dydaktycznym. Monografia ta poświęcona jest zastosowaniom mikrokomputerów w procesie kształcenia studentów kierunków humanistycznych, głównie nauczycielskich. Wszystkie zagadnienia związane z tą tematyką przedstawiono w pięciu rozdziałach. W rozdziale pierwszym scharakteryzowano proces alfabetyzacji komputerowej, stanowiący z jednej strony formę zaspokojenia głodu podstawowej wiedzy o komputerach i ich wykorzystaniu w rozmaitych dziedzinach, z drugiej zaś przygotowujący człowieka do życia w tzw. społeczeństwie informacyjnym. W związku z takim ujęciem tematu w tym samym rozdziale naszkicowano szerokie tło społeczne i uwarunkowania techniczne związane z przekształcaniem obecnego społeczeństwa industrialnego w społeczeństwo informacyjne. Rozdział drugi poświęcony został zagadnieniom zastosowania komputerów w procesie edukacyjnym. W oparciu o cybernetyczne ujęcie procesu kształcenia omówiono rolę mikrokomputerów w tym procesie. Dużo uwagi poświęcono tzw. nauczaniu wspomaganemu komputerowo. Ukazano także dwie drogi realizowania komputeryzacji edukacji, wynikające z przedmiotowego lub podmiotowego traktowania mikrokomputera. Jak już wspomniano, komputer w pewnej mierze nie sprostał pokładanym w nim nadziejom na zrewolucjonizowanie dydaktyki. W rozdziale drugim podjęto próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak się właśnie stało. Tam też przedstawiono spór między zwolennikami i przeciwnikami skomputeryzowanej edukacji, przytaczając argumenty obydwu stron. O efektywności wykorzystania mikrokomputera w procesie edukacyjnym decydują przede wszystkim programy, jakimi dysponuje nauczyciel. Stąd też w rozdziale trzecim przedstawiono metodykę projektowania i realizacji komputerowych programów dydaktycznych. Tam także omówiono kryteria oceny takich programów. Ich znajomość jest dla każdego nauczyciela zainteresowanego stosowaniem komputerów w procesie dydaktycznym szczególnie istotna, gdyż musi on posiadać umiejętność właściwego doboru oprogramowania. Rozdział czwarty zawiera kilka przykładów edukacyjnych zastosowań mikrokomputerów, zarówno w procesie nauczania, jak i w procesie kontroli wiadomości. Nie są to gotowe programy, lecz tylko pewne idee inspirujące do samodzielnych poszukiwań. Wybrane przykłady dotyczą opisu scenariusza programu przeznaczonego do kształtowania umiejętności poczucia czasu i oceny odległości, symulacji komputerowej oraz adaptacyjnego systemu kontroli wiedzy. Pisząc o komputerach w edukacji nie sposób pominąć tendencji najnowszych i zrezygnować ze spojrzenia w przyszłość. Tu sytuacja jest dosyć klarowna: przyszłości zastosowań komputerów i całej informatyki należy upatrywać w sztucznej inteligencji, tj. próbie naśladowania ludzkiego intelektu. Rozdział piąty poświęcono w całości zagadnieniom sztucznej inteligencji, a w szczególności tzw. systemom doradczym. Stanowią one - jak dotychczas - największe praktyczne osiągnięcie sztucznej inteligencji. Pracę kończy słownik zawierający terminologię użytą i zazwyczaj objaśnioną już w tekście. Zgromadzenie w jednym miejscu wszystkich trudniejszych lub - lepiej - nowych dla wielu Czytelników pojęć, ułatwi lekturę książki, a ponadto może być użyteczne w zrozumieniu innych prac. Niniejsza monografia przeznaczona jest dla osób zainteresowanych edukacyjnymi zastosowaniami mikrokomputerów. Są to przede wszystkim nauczyciele szkół wszystkich szczebli oraz studenci kierunków humanistycznych, głównie o profilu nauczycielskim. Prace na ten temat są obecnie bardzo rozproszone w postaci artykułów opublikowanych w rozmaitych czasopismach. Sądzę, że zebranie kompendium wiedzy z zakresu edukacyjnych zastosowań mikrokomputerów stanowić będzie dla zainteresowanych Czytelników znaczne ułatwienie w dotarciu do wielu, nieraz trudno dostępnych materiałów. Pragnę zaznaczyć, że w monografii świadomie pominięto problem nauczania, przedmiotu “Elementy informatyki”. Uważam bowiem, że dla studenta-humanisty komputer powinien być przede wszystkim narzędziem, przy pomocy którego łatwiej poznaje on otaczający świat i panuje nad coraz groźniejszym zalewem informacyjnym. Dla tej grupy studentów przedmiotowe traktowanie komputera, tj. nauczanie budowy, zasad działania lub - co gorsza - języków programowania, jest nie tylko zbędne, ale nawet dydaktycznie szkodliwe.