Wpływ lęku i depresji na funkcjonowanie psychospołeczne studentów

Abstract

Człowiek współczesny coraz częściej przeżywa stany przeciążenia fizycznego i psychicznego oraz napotyka coraz więcej trudności w wypełnianiu codziennych obowiązków i zadań. Niemożność aktywnego korzystania w pełni z postępów wiedzy i techniki prowadzi do frustracji i astenii z objawami niewydolności biopsychospołecznej, które są spowodowane naporem sytuacji stresowych. Stany nadmiernego pobudzenia i napięcia związane głównie z uczuciem lęku w następstwie dysfunkcji ośrodków emocjonalnych i neurowegetatywnych są źródłem zakłóceń homeostazy zmuszających organizm do krańcowego uruchamiania mechanizmów obronnych i kompensacyjnych. Stres w postaci ostrej wywołany nagłymi zderzeniami procesów pobudzania i hamowania o dużym nasileniu stanowi czynnik wyzwalający reakcje lękowe o bardzo zróżnicowanym zespole objawów. Niekiedy reakcje te w następstwie dysfunkcji układu nerwowego mają charakter somatopsychiczny czy psychosomatyczny. Podatność na reakcje lękowe może być też przypisana czynnikom genetycznym oraz niewłaściwemu wychowaniu dziecka, zarówno w kręgu rodzinnym jak i w środowisku szkolnym. Obniżenie odporności biologicznej organizmu wskutek przeciążenia sfery psychicznej i fizycznej może nasilać się i utrwalać patologiczne odruchy warunkowe utrudniające przywrócenie zachwianej równowagi psychofizycznej i emocjonalnej, przejawiające się przeważnie w postaci nerwicy lękowo-depresyjnej i poczucia mniejszej wartości względnie zaburzeń psychosomatycznych. W razie oddziaływania czynników sfery moralnej występuje stres moralny przeżywany jako cierpienie z poczuciem winy lub krzywdy. Każdy stres moralny stawia przed nami zasadnicze problemy: jaki jest sens życia, cel naszej pracy, jak trzeba postępować, żeby zachować godność ludzką i szacunek społeczny. W tych sytuacjach, w następstwie stresów psychicznych spotykamy się z chorobami psychosomatycznymi. Emocje pozytywne i dodatnie reakcje neurohormonalne wzmagają gotowość przeciwstawiania się stresom. W reakcji typu agresji - przeważa wydzielanie hormonów nadnerczy (noradrenalina - „hormon lwa”, natomiast w reakcji lękowej - adrenalina - „hormon królika”). W tym kontekście - błędne jest często mniemanie pedagogów twierdzących, że student żyjący w lęku osiąga lepsze wyniki w nauce, a otrzymując trudniejsze zadanie - przyłoży się więcej do jego rozwiązania. Jednostki, które reprezentują sokratejską hierarchię wartości przede wszystkim muszą poznać siebie i dążyć do samodoskonalenia, w oparciu o stwierdzenie „kim jestem” i „kim chciałbym być”. Przy skutecznym przeciwstawianiu się stresom konieczne jest równoczesne dążenie do osiągania pełnej dojrzałości emocjonalnej, fizycznej i intelektualnej. Niedojrzałość można odróżnić od dojrzałości w procesach poznawczych określających postawy egoistyczne i altruistyczne oraz w przeżyciach emocjonalnych związanych z popędami i potrzebami psychicznymi oraz społecznymi. O pozytywnej i skutecznej reakcji na działanie stresorodnych czynników decyduje sprawność receptorów przekazujących informacje do ośrodków nerwowych o środowisku wewnętrznym i środowisku zewnętrznym oraz prawidłowy przebieg analizy otrzymanych informacji i decyzji podejmowanych w ośrodkowym układzie nerwowym. Trudności w rozwiązywaniu przedstawionych problemów dotyczących stanu zdrowia i zdolności do mobilizacji sił obronnych decydują o zaburzeniach adaptacji u studentów i mogą przejawiać się w zakłóceniu funkcji somatycznych jak również i psychicznych. Z tych względów w zakresie zadań wychowawczych istotną sprawą jest przebadanie psychologiczne nowo przyjętych studentów na I rok studiów, aby możliwie jak najwcześniej zorientować się, ilu z nich wymaga odpowiedniej terapii i profilaktyki. Pominięto natomiast w omawianych problemach zakłócenia somatyczne związane z dysfunkcją neurowegetatywną i wymagające terapii medycznej. Zgodnie z tymi postulatami przedstawienie opracowanych wyników badań u studentów I roku Wyższej Szkoły Pedagogicznej jest próbą wyselekcjonowania jednostek, u których należy zaprogramować leczenie. Z uwagi na podstawowe zadania Uczelni zwrócono główny nacisk na psychopedagogikę obejmującą przede wszystkim zaburzenia o charakterze zespołów lękowo-depresyjnych. Zrozumienie właściwego sensu życia przez każdego młodego człowieka oraz trudności jakie go czekają w przyszłości należy tak sobie przyswoić, aby bez większych przeszkód mógł realizować wybrane cele i zadania.