Kraszewski, Orzeszkowa, Sienkiewicz : studia i szkice

Abstract

Niniejszy tom zawiera rozprawy i szkice, z których większość jest rezultatem badań z lat 1985-1997 nad twórczością Józefa Ignacego Kraszewskiego oraz Elizy Orzeszkowej. Część z nich została opublikowana w pracach zbiorowych. Kraszewski został zaprezentowany jako twórca o wyraziście romantycznym rodowodzie światopoglądowym, obecnym nie tylko w młodzieńczych lirykach, lecz i powieściach historycznych oraz publicystyce literackiej. Problem ten ujmują publikacje: Twórczość poetycka (1838-1858), pierwodruk pt. Józef Ignacy Kraszewski - poeta okresu romantyzmu (1838 -1958) w pracy zbiorowej: W świecie literatury romantycznej (Zielona Góra 1991), a także wersja skrócona w tomie: Nad twórczością Józefa Ignacego Kraszewskiego, (Kraków 1993); Romantyzm „Starej baśni”, pierwodruk pt. Z zagadnień ideologii „Starej baśni”, w tomie: Powieść polska XIX wieku. Interpretacje i analizy, (Lublin 1992); Wątek maryjny w „Kordeckim” Kraszewskiego i w „Potopie” Sienkiewicza w pracy zbiorowej: Matka Boska w życiu i twórczości wielkich Polaków, cz. I. (Warszawa 1995). Dla poszerzenia prezentowanego zagadnienia włączono artykuł wcześniejszy: Historia i powieściowy Sobieski w powieściach Kraszewskiego w tomie zbiorowym: Trylogia - Sobieski - Wiktoria wiedeńska, cz. II (Lublin 1985). Kraszewskiego publicystę prezentują teksty: Poglądy na polski romantyzm (lata sześćdziesiąte), pierwodruk pt. Poglądy z lat 60-ych J.I. Kraszewskiego na poezję romantyczną w pracy zbiorowej: Literatura południa wieku, (Warszawa 1992) oraz w pracy zbiorowej: Od strony kresów. Studia i szkice (Kraków 1994); Z zagadnień publicystyki literackiej w okresie drezdeńskim, w tomie: Józef Ignacy Kraszewski. Twórczość i recepcja, (Lublin 1995). Artykuł O Dantem i Szekspirze został opublikowany w tomie: Literatura-prasa-biblioteka. Studia i szkice ofiarowane prof. Jerzemu Jarowieckiemu (Kraków 1997). Dla niektórych tekstów publicystycznej działalności Kraszewskiego odwołaniem była książka autorki: Józef Ignacy Kraszewski o poetach i poezji polskiej (Katowice 1982). Teksty o Elizie Orzeszkowej, publikowane w latach 1989-1996, ukazują w skrócie kierunek ewolucji ideowej oraz modyfikacji warsztatu twórczego nowelistki od debiutu po ostatni tomik nowel. Są to: Szkoła realistycznego doświadczenia (O nowelistyce Orzeszkowej z lat 1879-1888), w pracy zbiorowej Studia o twórczości Elizy Orzeszkowej (Katowice 1989); Spotkania z modernizmem. O nowelach Elizy Orzeszkowej z lat 1896-1903 w tomie: W świecie Elizy Orzeszkowej (Kraków 1990); „Obrazek z lat głodowych". Programowa deklaracja debiutantki, pierwodruk Eliza Orzeszkowa: „Obrazek z lat głodowych”, w tomie: Polskąja mowa i literatura w kontekście słowiańskich kultur. Programowa deklaracja debiutantki (Grodno 1995); „Gloria victis”. Próba ponownego odczytania, pierwodruk pt. „Gloria victis" Elizy Orzeszkowej w: List - nowela - opowiadanie. Analizy i interpretacje, (Kraków 1996). Artykuł „Prywatnie” o modernistach wyraża opinie pisarki o pokoleniu Młodej Polski. Drobiazgi: Z archiwów Grodna o Orzeszkowej w pracy zbiorowej: Spotkania z Elizą Orzeszkową (Grodno 1997) oraz nie ogłoszony: Jeszcze o jubileuszach, wnoszą kilka nieznanych faktów z biografii pisarki. Część drugą zamyka artykuł Wątki białoruskiego folkloru artystycznego w opowiadaniu „W zimowej wieczór”. Obecność rozpraw o Sienkiewiczu usprawiedliwia dopełniające ujęcie Latarnika w kontekście tradycji romantycznej, a motywów z Quo vadis? przez odwołania do modernizmu: „Latarnik” - biografia romantycznego bohatera, pierwodruk pt. „Latarnik” - danina na rzecz romantyzmu, w: „Latarnik”. Interpretacje (Katowice 1984); Status Nerona w Quo vadis? w tomie: Henryk Sienkiewicz. Twórczość i recepcja (Lublin 1991).