| dc.description.abstract | Oczekiwania społeczne wobec placówek oświatowych przeznaczonych dla uczniów nie słyszących nastawione są na efekty
uzewnętrzniające się między innymi stopniem opanowania systemu języka polskiego w wyniku rehabilitacji słuchu i
mowy.
Od stopnia opanowania języka, który jest podstawowym środkiem komunikacji międzyludzkiej, zależy w dużej mierze
rozwój intelektualny dziecka głuchego, rozwój zdolności i zainteresowań, kształtowanie osobowości i cech
charakteru oraz adaptacja i integracja społeczna.
Praktyka pedagogiczna wskazuje, że dziecko niesłyszące może dobrze opanować język ojczysty oraz osiągnąć dużą
biegłość w posługiwaniu się nim w mowie i piśmie. Jednak zdecydowana większość uczniów głuchych, po wieloletnim
nauczaniu, kształceniu i rozwijaniu umiejętności werbalnych, nie rozumie języka mówionego i pisanego, ogranicza się
do komunikacji opartej na migach i zniekształconym, bardzo prymitywnym języku.
Na ogół pracę rewalidacyjną z dzieckiem niesłyszącym rozpoczyna się w Polsce zbyt późno; reforma szkolnictwa
specjalnego, nowe programy nauczania głuchych, nowe metody i podręczniki nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
Główne kierunki dokonywanych zmian zmierzają do modernizacji i intensyfikacji procesu nauczania i wychowania.
Modernizacja dotyczy zmian w zakresie i układzie programów nauczania oraz stosowania metod i form organizacyjnych
aktywizujących proces uczenia się dzieci. Intensyfikacja polega na stawianiu coraz to wyższych wymagań w celu
zwiększenia efektów dydaktyczno-wychowawczych.
Obecnie wiąże się nowe nadzieje z koncepcją integracji edukacyjnej, zakładając maksymalne włączenie dzieci i
młodzieży niepełnosprawnej do szkół masowych, które mają dać szansę wzrastania i rozwoju w gronie pełnosprawnych
rówieśników.
Bez umiejętności posługiwania się językiem proces nauczania i uczenia się dziecka niesłyszącego w szkole masowej
nie jest możliwy.
Z całą pewnością rozwój psychofizyczny dziecka niesłyszącego cechuje dysharmonia; percepcja otaczającej
rzeczywistości, odbywająca się poprzez wrażenia wzrokowe, dotykowe, wibracyjne i kinestetyczne uniemożliwia pełne
poznanie środowiska społeczno-przyrodniczego i ogranicza sprawność poznawczą. Ograniczenia poznawcze wpływają na
uboższe doświadczenia indywidualne i na brak rozumienia przyczynowo-skutkowego wielu obserwowanych zjawisk.
Przebieg procesu komunikowania się z otoczeniem i przyswajania systemu języka jest inny u dziecka głuchego niż u
słyszącego rówieśnika; przede wszystkim dużo wolniejszy i indywidualnie zróżnicowany.
Dyskusja nad nabywaniem kompetencji komunikacyjnej, w tym kompetencji językowej, dzieci niesłyszących wydaje się
potrzebna i ważna, bowiem szereg zagadnień teoretyczno-praktycznych związanych z tym problemem czeka na empiryczną
weryfikację.
Intensywny rozwój językoznawstwa, także językoznawstwa polskiego, w ciągu ostatnich dwudziestu lat przeobraził w
znacznej mierze naszą wiedzę o języku. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie wybranych problemów językowych i
ukazanie na tym tle specyficznych trudności dzieci niesłyszących z rozumieniem i opanowaniem systemu języka
polskiego.
Szczególną uwagę zwrócono na porozumiewanie się dziecka niesłyszącego w przedszkolu, rodzinie i szkole w aspekcie
jego aktywności oraz środowiska, w którym żyje i którego wpływom podlega.
Ideą przewodnią studium było ukazanie związku między aktywnością dzieci niesłyszących a ich rozwojem językowym.
Praca składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawiono, opierając się na literaturze
przedmiotu, podstawowe zagadnienia związane ze zdolnością człowieka do posługiwania się językiem. Umiejętność
posługiwania się znakami komunikacyjnymi (w tym językowymi) w sytuacji zabawowo-zadaniowej przez dzieci niesłyszące
w wieku przedszkolnym opisano w rozdziale drugim. W rozdziale trzecim zanalizowano umiejętności językowe 12-
letniego niesłyszącego chłopca w kontekście zachowań społecznych słyszącej rodziny, szczególnie matki. W ostatnim
rozdziale przedstawione zostały sposoby porozumiewania się nauczycieli z niesłyszącą uczennicą na lekcjach języka
polskiego, matematyki, biologii i geografii.
Świadomie pominięto opisy warstwy fonetyczno-fonologicznej języka niesłyszących. Przeprowadzone badania obejmowały
przede wszystkim analizę formy językowej wypowiedzi (słownictwo i składnię) - w aspekcie indywidualnym, na tle
kontekstu i intencji wobec partnera interakcji.
Praca ma charakter eksploracyjny, a uzyskane wyniki mają rangę hipotez wymagających weryfikacji na szerszym
materiale badawczym.
Studium zostało przygotowane z myślą o studentach pedagogiki specjalnej, którzy interesują się problematyką
surdopedagogiczną. Może być także przydatne dla studentów innych kierunków, a także nauczycieli zainteresowanych
zagadnieniami związku między uszkodzeniem słuchu a opanowaniem systemu języka. | pl_PL |
