Z dziejów recepcji "Trylogii" Henryka Sienkiewicza w dwudziestoleciu międzywojennym : wokół polemik z Olgierdem Górką

Abstract

Praca wyzyskuje rozległy zasób materiałów badawczych, wyłania się więc konieczność ciągłego powoływania się na źródła obecnie trudno dostępne, stąd też potrzeba ciągłego cytowania. Materiały badawcze rozproszone w szeregu czasopismach i prasie codziennej warto opracować i udostępnić, gdyż zawierają one cenne świadectwo recepcji i interpretacji dzieła. W pierwszym rozdziale książki przypomnimy ogólnie historię sporów wokół "Trylogii" w okresie pozytywizmu i modernizmu. Chcielibyśmy w tym punkcie pokazać raczej historię spornych problemów, aniżeli referować szczegółowe kontrowersje kolejnych generacji uczestników trzech wielkich dyskusji. Zwrócimy też uwagę na zainteresowanie "Trylogią" w okresie międzywojennym (rozdz. II). Omówimy studia i rozprawy naukowe, interpretacje popularne, prace bibliograficzne, dydaktyczne, a także wydania dzieł Henryka Sienkiewicza. Następnie w rozdziale III przedstawimy przedproże wielkiej dyskusji wokół "Ogniem i mieczom". Obejmuje ona zagadnienia miejsca utworów Henryka Sienkiewicza w lekturze szkoły międzywojennej, wyznaczonego programem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, refleksję dydaktyczną i pedagogiczną, jaka towarzyszyła powieści "Ogniem i mieczem" w prasie i publikacjach specjalistycznych do 1933 roku oraz głosy i opinie w obronie, czy też przeciwko autorowi. Dyskusja ta przerodziła się w batalię przeciwko "Ogniem i mieczem" jako lekturze podstawowej, w wyniku której część I "Trylogii" usunięto ze szkoły pod zarzutem szkodliwości wychowawczej i jej antypaństwowego charakteru. Rozdziały IV-VI omawiają przebieg polemik związanych z wystąpieniem Olgierda Górki. Przedmiotem naszych rozważań będą dyskusje w towarzystwach historycznych oraz na łamach prasy, problemy prawdy historycznej ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień historyczności postaci i zdarzeń, zagadnienie kreacji świata przedstawionego w powieści i społecznej recepcji Sienkiewiczowskiego dzieła. Jak widać, zmierzać będziemy do próby ujęcia zagadnień recepcji "Trylogii" w kontekście szerzej nakreślonej twórczości Sienkiewicza w latach Drugiej Rzeczypospolitej w przekonaniu, że tak rozumiana próba przynieść może odpowiednio wzbogacony obraz podjętej problematyki.